مسجدالاقصی از تعدادی ساختمان تشکیل شده است که به همراه مساجد، گنبدها، رواق‌ها و غیره به ۲۰۰ اثر می‌رسند. در میان این آثار، «نمازخانه قدیمی الاقصی» با قدمتی تاریخی پس از تغییر کاربری از معبد رومیان به گذرگاه امویان، در حال حاضر به عنوان مکانی برای محافل قرآنی شهروندان فلسطینی به‌شمار می‌رود.

نمازخانه قدیمی الاقصی یا «باب‌النبی» واقع در زیر « المصلی القِبلی»(مسجد قبله‌ای) قرار دارد، این مسجد در بخش جنوبی مسجدالاقصی به طرف قبله قرار گرفته و از این رو به مسجد جامع قبله‌ای شهرت یافته است.


این مسجد با گنبد طوسی رنگش اکنون نمازخانه اصلی آقایان است. مسجد قبله‌ای در محلی که عمر بن‌خطاب رضی الله عنه در زمان فتح قدس در سال 15 هجری در آن نماز گذارد، ساخته شده است. بنای این مسجد را عبدالملک بن‌مروان آغاز و پسرش ولید بن‌عبدالملک آن را به پایان رساند.

موقعیت مکانی نمازخانه قدیمی الاقصی

نمازخانه قدیمی الاقصی، بخشی از مسجدالاقصی است که زیر شبستان میانی مسجد قبله‌ای قرار دارد و از طریق پله سنگی مقابل مسجد قبله‌ای می‌توان به آن وارد شد.

این نمازخانه شامل دو شبستان بزرگ از سمت جنوب به شمال است که با ستون‌های سنگی عظیم که سقف بخشی از مسجد قبله‌ای بر آن بنا شده، محدود شده و بخشی از زمین هموار جنوب مسجد است که روی زمین اصلی مسجدالاقصی بنا شده است.


نمازگزاران از طریق پله‌های سنگی(متشکل از 18 پله) که در مقابل درب ورودی مسجد قبله‌ای قرار دارد، وارد این نمازخانه می‌شوند. هرچه افراد به سمت جنوب می‌روند، سراشیبی راهرو بیشتر می‌شود، در واقع الاقصی القدیمی یا باب‌النبی دو سراشیبی دارد؛ یکی هنگام عبور از درب ورودی آن و دومی در انتهای ایوان شرقی آن که پس از عبور از این راهرو شیب‌دار، افراد باید کمی به سمت غرب نمازخانه حرکت کنند و سپس هشت پله بلند را به سمت پایین بروند. که البته این سراشیبی به معماری و طبیعت مکانی این عبادت‌گاه برمی‌گردد.


قدمت تاریخی نمازخانه قدیمی الاقصی

ناصر خسرو در تألیفات تاریخی خود قدمت احداث این مکان عبادی را با نام «باب النبی» به حضرت سلیمان بن داوود(ع) نسبت داده و توضیح می‌دهد: «به‌دلیل سنگین بودن بیش از حد سنگ‌های به‌کار رفته در دیوار، سقف، ستون‌ و درب‌ این مکان، بعید است که بنی‌بشری توانسته باشد به ساخت آن همت گمارد لذا احداث این عبادتگاه، خارج از قدرت و توانایی بشر است و تنها جنیان توانایی این‌ کار را داشته‌اند» و از آنجا که جن‌ها در تسخیر نبی سلیمان(ع) بوده‌اند؛ بنابراین آن را به این پیامبر گرامی نسبت داده است.

ولی ظواهر امر حاکی از آن است که نمازخانه قدیمی الاقصی یا باب‌النبی در واقع معبدی بوده ساخته رومی‌ها، همچنین برخی از باستان‌شناسان احداث این مکان را به دوره «هِرود بزرگ»(هِرودیس)(74 سال قبل از میلاد) که از طرف پادشاهان روم در آن جا فرمانروایی می‌کرده است، نسبت داده‌اند.

در سال هجدهم فرمانروایی، هرود قصد کرد، هیکل سلیمان را از نو بسازد. هرچند یهودیان با پیشنهاد او بر ویرانی هیکل پیشین که به دستور کوروش ساخته شده بود، موافقت نکردند؛ هرود به توسعه هیکل دست زد. کار هیکل جدید در یک سال و نیم پایان یافت و صحن بیرونی آن نیز هشت سال به طول انجامید. او در ساخت هیکل، به قوانین یهودی توجه کرد و هزار کاهن را به خانه‌سازی گماشت. اما معبد ساخته شده، در سال ۷۰ پس از میلاد، به دستور تیتوس ویران و سپس متروکه شد تا اینکه در زمان عبدالملک بن‌مروان کار بازسازی و عملیات عمران و ترمیم این مکان از سر گرفته شد.

هدف اصلی از بازسازی این مکان، آن بود که امرای اموی از دروازه مجموعه کاخ‌های امویان واقع در جنوب مسجدالاقصی به سوی مسجد الاقصی گذرگاه ویژه‌ای داشته باشند.


نمازخانه قدیمی الاقصی؛‌ مهد قرآن کنونی

مکان مزبور تا چند قرن، متروک و پر از خاک و سنگ بود تا اینکه در سال 1419 هجری – 1998 میلادی به سبب افزایش تعداد ترددکنندگان در مسجد، توسط بنیاد بازسازی مقدسات الاقصی و کمیته میراث اسلامی بیت‌المقدس بازسازی و تبدیل به نمازخانه‌ای بزرگ برای برپایی نمازهای جماعت شد.
مساحت نمازخانه قدیمی الاقصی دو هزار و پانصد متر مربع است اما بخش اختصاص یافته برای نماز در آن کوچک بوده و فقط گنجایش پانصد نمازگزار را دارد.
با وجود آنکه مقامات اشغالگر به تاریخ 10/8/1999 میلادی مکان تعبیه شده برای تهویه و رطوبت‌گیری در دیوار قدیم الاقصی را بستند؛ اما در حال حاضر شهروندان فلسطینی از این نمازخانه برای برگزاری کلاس‌های قرآن، محافل دینی، برنامه‌های فرهنگی همچون کتابخوانی و محافل انس با قرآن بهره می‌برند.

..................
منبع: ایکنا