آب شرب در جزیره قشم برای نوشیدن انسان ، حیوانات و گیاهان ارزش بسزا و حیاتی دارد و به همین دلیل از ادوار قدیم با ساخت سد در راه ها ، دره ها و تنگه ها آب های شیرین فصل بارانی را جمع آوری نموده و به تدریج به مصرف کشت و شرب می رساندند.

یک رشته کوه سراسر جزیره قشم رو از خاور به باختر پوشانده است. در آبریز شمالی این کوه‌ها ، بریدگی‌های بسیاری وجود دارد که آب باران‌های موسمی رو در جبهه‌های شمالی و جنوبی به خلیج فارس می‌ریزد.

نخستین بریدگی، در کناره باختری، در ۳ کیلومتری شهر قشم، یعنی دره کولغان است.

دومین بریدگی، در جنوب روستای گیاهدان است که در زمان صفویان، سدی که مردم محلی آنرا «دِرهاش» می‌خوانند، در دهانه‌اش بنا کردند.

سومین بریدگی، در باختر روستای پی پشت قرار دارد که تا لافت ۱۵ کیلومتر فاصله دارد. در این بریدگی، ساسانیان سدی سنگی به نام «دَم» ساختند، که سرتاسر پایه و دیوارهای اصلیش هنوز پابرجاست. ابزارهای سد دم از سنگ‌های تراش و با ملات ویژه دوران ساسانی گچ، ساروج و قلوه سنگ است، که مثل تمامی آثار این دوران، در برابر سیلاب‌های تند به همان استحکام، باقی مانده و با این که در دوره‌های بعد، به ویژه در دوران صفوی، تأسیساتی به آن افزوده شد، با این حال به دلیل رعایت نکردن جنبه‌های فنی تعمیرات و پیوستگی‌ها، ویران شده و در حال حاضر تنها پایه‌ها و دیوار استوار و کانال خروج آب که در درون لایه‌های کلفت سنگی کنده شده، پابرجاست .

سدهای تاریخی و بزرگ جزیره قشم

1- سد گوران:


این سد که سنگ بنای اولیه آن به دوران هخامنشیان و گوران (زرتشتیان یا گبران) مربوط می شود ،


در هفتاد و هشت کیلومتری شهر قشم ، در نزدیکی جاده طبل-باسعیدو و در کنار روستای گوران قرار گرفته است.


ملاط این سد از ساروج است و بدنه‌هاى طبيعى تنگه کوه موقعيت بسيار مناسب و محکمى براى سد ايجاد کرده است.

2- سد بالاتل:



یکی از جاذبه های استان هرمزگان که از دوره ساسانیان به جا مانده است سد بالاتل می باشد که در بخش شهاب از توابع شهرستان قشم و در دره کولغان قرار گرفته است. ساختمان سد با طول ۱۰۰۰ متر و عرض ۵۰۰ متر با قطعه سنگهای بزرگ و ملاط ساروج و گچ جهت ذخیره سازی آبهای دره های مجاور ساخته شده است.

3- سد پی پشت:


در سی و هفت کیلومتری شهر قشم ، در نزدیکی روستای پی پشت و در شمال جزیره قشم سد پی پشت که از آثار دوره ساسانیان می باشد قرار دارد که تاسیسات تقسیم آب این سد تاریخی هنوز قابل مشاهده است.

آب‌بند تاريخى پى‌پشت واقع در غرب روستاى پى‌پشت، از دوره ساسانى به جاى مانده و داراى دريچه‌هاى تقسيم آب و آرامش در مواقع پرآبى است. اين آب‌بند از نمونه‌هاى کمياب به شمار مى‌آيد.

آب‌بند پى‌پشت در تنگه يک کوه ايجاد شده و مصالح به کار رفته در آن لاشه سنگ و ساروج است. از آب اين سد، دشت‌هاى وسيع از ديرباز بهره برده‌اند در دوره تسلط خارجى‌ها بر جزيره، چون آنها به زبان انگليسى به سد Dam مى‌گويند برخى پژوهشگران در کتاب‌ها و نوشته‌هاى خود آب‌بند پى‌پشت را ”سد دم“ نوشته‌اند که نادرست است.

پی اولیه سد را ساسانیان احداث نموده و سد را ساخته اند ولی قسمت بالا و تاج آن را هخامنشیان تکمیل کرده اند. کارشناسان میراث فرهنگی تاکید کرده اند که این سد از نظر قدمت و سابقه تاریخی، بسیار حائز اهمیت بوده و یکی از سدهای مهم جزیره قشم می باشد.

4- سدّ درهاش گیاهدان


اين سد در زمان امپراطوري مادها بين سال هاي قبل از ميلاد ساخته شده است و آثار آن موجود است و در حال حاضر آنرا با خاك بسته اند و در موقع بارندگي جاي ديدني است.



5- سد خالصی دیرستان


سد خالصی بزرگترین سد جزیره قشم در نزدیکی روستای دیرستان که هر ساله در فصل زمستان و بهار گردشگران زیادی را به خود جذب می کند.

6- سد گربدان




7- سد رمکان



...............................................
تهیه و تنظیم: سایت مدرسه اسماعیلیه