تاریخچه ی روستا:

در زمان های قدیم، مردم روستا به دلیل نبودن امنیت و حراست از روستا؛ پیش از آمدن انگلیسی ها و پرتغالی ها به بالای کوهی به نام آدم ریخته یا دروازه یا مغارب فعلی پناه بردند، و دلیل این که کوه مذکور به آدم ریخته معروف شده این است که تمام پاسداران و آن هایی که مقاومت کرده اند از کوه به پایین پرت شده‌اند.

در بالای کوه، چندین خانه ی گلی، مسجد و آب انبار ساختند (تاکنون بقایا و مخروبه های آن باقی است) و سالیان سال در آن جا زندگی کردند، تا این که گروهی یاغی (بعضی ها می گویند پرتغالی ها و بعضی ها هم می گویند دزدان دریایی بوده اند) به بالای کوه حمله کرده و ساکنان آن جا را به خاطر مقاومت از کوه پرت کردند. بعد از آن مردم ترجیح دادند در مکانی به نام کیسو در 3 کیلومتری کوه سکنی گزینند؛ بعد از این اتفاق آن کوه معروف به «آدم ریخته» کنونی شده و هم چنان ساکنان این روستا کوه آدم ریخته را نماد ایمان، اقتدار و فداکاری برای روستایشان می دانند. در کیسو آب انبارها و مزارع و خانه های گلی ساختند و در آن جا چندین سال زندگی کردند، اما به دلیل مشکلاتی به مکان دیگری در کنار دریا و حد فاصل کوه آدم ریخته و کیسو رفته و زندگی جدید خود را شروع کردند. بقایای خانه ها و نخلستان ها و آب انبارها و قبرستان کیسو همچنان باقی است.

و اما چرا این اسم: در مورد کووئی دو قول نقل شده:

قول اول: در زمان قدیم مردم بالای کوه زندگی می کردند بعد از حمله پرتغالی ها یا دزدان دریایی به 3 کیلومتری همان کوه یعنی کیسو رفتند و به خاطر دور بودن از کوه به آن ها کوه بعید می گفتند. کوه بعید یعنی دور از کوه. به مرور زمان کوه بعید به کووعی و بعداً به کووئی تغییر اسم داده است.

قول دوم: بعد از وجود مشکلاتی که مردم در کیسو داشتند به محلی در کنار دریا در نزدیکی کوه آدم ریخته رفتند و چون در پای کوه یا نزدیکی کوه زندگی می کردند به آن ها کوه پی می گفتند. کوه پی یعنی پای کوه. به مرور زمان کوه پی به کووی و بعدا کووئی تغییر اسم داده است.

اماکن فرهنگی و مذهبی:

مساجد: مسجد جامع، مسجد علی ابن ابیطالبعلیه السلام(مسجد کوچک)، مسجد امام شافعی رحمه الله علیه(مسجد نو)، مسجد عمر ابن خطاب رضی الله عنه (مسجد دوطبقه)، مسجد بلالرضی الله عنهو مسجد جامع جدید.

مسجد جامع: قدمت این مسجد به بیش از 100 سال می رسد و این مسجد به دلیل کمبود جا بارها به وسیله معماران و بناهای بومی بازسازی شده است و گنجایش آن در حدود 1200 نفر است.

مدارس:دبستان توحید، دبستان معصومه، مدرسه راهنمایی ارشاد، مدرسه راهنمایی صالحات، دبیرستان آیت الله طالقانی

مکتب خانه: روستا دارای 3 مکتب خانه با نام های مکتب تعلیم قرآن کووئی، مکتب خانه شافعی، مکتب خانه احمد قاسمی می باشد.

مکتب تعلیم قرآن کووئی: این مکتبخانه در سال 1367 کار خود را با مدیریت و تدریس شیخ رحمانی شروع نمود. این مکتب خانه دارای اصول تجویدی خاصی است که باعث شده از دیگر مکتب خانه های جزیره و منطقه متمایز شود و به جرأت می توان گفت که اولین مکتبخانه ای بوده که در آن قرآن با اصول نوین تجویدی تدریس شده است.

باشگاه های ورزشی:


هفده شهریور و هما دو باشگاه ورزشی روستای کووئی است که تاکنون افتخارات زیادی را برای روستا کسب کرده اند. هفده شهریور کووئی را می توان پرافتخارترین تیم جزیره نامید و قدمت آن به نیم قرن می رسد. در آخرین دوره مسابقات لیگ دسته 1 قشم، هفده شهریور به مقام قهرمانی رسید و تیم هما جام اخلاق را کسب نمود و محمد یاقوتی به عنوان بهترین سرمربی جزیره معرفی شد.

نخلستان ها

مردم این روستا در گذشته و حال به شغل کشاورزی مشغول بوده و هستند که ماحصل دسترنج آن ها نخلستان ها و زمین های کشاورزی است از جمله: کیسو، مغارب، جِلَب مرده، دلپشته، بناغا، مخ تیو، بُنکُن، کوه والی، موزی، سرزمینُن، تلاحاجی، بندملّا و بندمحمود و...

در حال حاضر به دلیل عدم باران های موسمی و خشکسالی و... بسیاری از این نخلستان ها از بین رفته اند.

شغل مردم

صیادی، دریانوردی، تجارت، بنایی، معلمی، اداری؛ از جمله شغل های مردم روستاست. لازم به ذکر است که آن چه کووئی را از دیگر روستاها متمایز کرده فرهنگی بودنشان است. بیش از صد نفر جمعیت روستا؛ معلمان، فرهنگیان و فرهیختگانند که تاکنون تمام همت خود را در جهت خدمت به مردم صرف نموده اند. متأسفانه در اثر کم توجهی به جوانان مستعد این روستا باعث شده جوانان به شغل های کاذب روی بیاورند

شعر در مورد کووئی:

شهر ما، شهری که صلحش بر زبـــان هــــر بشـــــر

شهر ما، شهری که دزدش سـر نیـــارد بـــی خطـــر

متحــد بــــودیـــم همــیشـــه و بمانـیــــم متـحـــد

سعی و کوشش شیـوه ی ما، نِی حســودی یکدگـــر

حرف شـــورا و بزرگـــان بر دل و جان می نهیــــم

خیر ما آن اســت و ما را دور می ســــازد ز شـــــر

آن که خواهــــد رأی ما با شایعـــــه بر هم زنـــــد

یــکـــدلی مــردم کــــــووی نــدادنـدش خبـــــر

چـــون کـسی باشـد گرفتـار بـــــلای روزگــــــار

خواب و خور بر ما حرام است تا که می دارد ضرر

همت عالی بداریم وگر که مشـکـــل حـــل نشـــد

خانــه هامـان مـی فروشیــم و نشینیــــم در کــپـــر

علم و دانش نزد ما و کـار و کوشـــش هــم ز مـــا

اهـــــل فرهنگیـــم و بـا آن در جــزیـــره مفتخـــر

کن تشکر از خدا شاعر، که این جا شهـر توســــت

سوی خاکت بربگردی، عمری گــر باشــی سفـــر

...................
منبع: مای قشم