مدیریت سایت مدرسه علوم دینی اسماعیلیه با تشکر از شرکت عزیزان در این مسابقه اعلام می نماید که از مجموع 70 شرکت کننده 66 نفر از عزیزان پاسخ صحیح را انتخاب کرده بودند که به قید قرعه شماره همراه 2497***0933 برنده مسابقه پیامکی شماره 10 گردید و جایزه ایشان برایشان ارسال خواهد شد.



قال الله تعالی: «وَمِنْهُم مَّن يَقُولُ ائْذَن لِّي وَلاَ تَفْتِنِّي أَلاَ فِي الْفِتْنَةِ سَقَطُواْ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ»
بعضي از منافقان مي گويند : به ما اجازه بده ( تا در جهاد با روميان شركت نكنيم ) و ما را دچار فتنه و فساد ( جمال ماهرويان رومي ) مساز . هان ! هم اينك ايشان ( با مخالفت فرمان خدا ) به خودِ فتنه و فساد افتاده اند و ( دچار معصيت و گناه شده اند و در روز قيامت ) آتش دوزخ ، كافران ( چون ايشان ) را فرا مي گيرد .
توضيحات :
« لا تَفْتِنِّي » : مرا دچار فتنه و آشوب مساز . مرا شيدا و مفتون زيبارويان رومي مساز و گناه آلودم مكن .(تفسیر نور خرمدل)



فتنه‌ از نظر لغوی‌ و کاربرد آن در قرآن

فتن‌: گذاشتن‌ طلا در آتش‌ است‌ تا خوبی‌ آن‌ از ناخوبی‌ آشکار شود.

فتنه‌: آنست‌ که‌ به‌ وسیلة‌ آن‌ چیزی‌ امتحان‌ شود.

فاتن‌: اسم‌ فاعل‌ است‌ یعنی‌ آزمایش‌گر و به‌ فتنه‌انداز.

فتنه‌، فتنا، فتونا، آزمود او را، در فتنه‌ افکند او را، به‌ شگفت‌ آورد او را.

فتنه‌: گناه‌، عذاب‌، آزمایش‌، شگفت‌، گناه‌ورزی‌، ناسپاسی‌، رسوایی‌،دیوانگی‌، خلاف‌، گمراهی‌

در قرآن‌ فتنه‌ به‌ معانی‌ مختلف‌ به‌کار گرفته‌ شده‌ است‌.

1ـ قرآن‌ فتنه‌ را در موضع‌ آزمایش‌، یک‌ سنّت‌ تاریخی‌ دانسته‌ وآن‌ را به‌ همه‌ امّتها گسترش‌ می‌دهد

اَحَسِب‌َ النّاس‌ُ اَن‌ْ یُتْرَکُوا اَن‌ْ یَقُولُوا امَنّا وَ هُم‌ْ لایَفْتَنُون‌َ، وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذین‌َمِن‌ْ قَبْلِهِم‌ْ.

آیا مردم‌ گمان‌ می‌کنند که‌ وقتی‌ گفتند ایمان‌ آوردیم‌ رها کرده‌ می‌شوندو امتحان‌ نمی‌کنیم‌؟ قطعاً ما قبل‌ از اینان‌ را هم‌ امتحان‌ کردیم‌.

علت‌ امتحان‌ را نیز مشخص‌ شدن‌ خوب‌ از بد، صادق‌ از فریبکارمی‌داند.

فَلَیَعْلَمَن‌َّ اللهُ الَّذین‌َ صَدَقُوا وَلَیَعْلَمَن‌َّ الْکاذِبِین‌َ

تا بداند خدا آنها را که‌ راست‌ می‌گویند و آنها را که‌ دروغگویند.

در معنی‌ لغوی‌ فتنه‌ دیدیم‌ که‌ طلا را در آتش‌ می‌گذارند تا ناخالص‌ آن‌جدا شود. این‌جا هم‌ انسان‌ در مقابل‌ امتحانات‌ قرار می‌گیرد تا:

اوّلاً: صدق‌ گفتار او مشخص‌ شود و در حقیقت‌، امتحانات‌ خدا افشاگرچهرة‌ مدعیان‌ است‌ و خدا با مواجهه دادن‌ آنها در مقابل‌ مسائل‌ مختلف‌،آنها را به‌ عکس‌العملی‌ وا می‌دارد که‌ عمق‌ِ ایمان‌ و اعتقاد و صدق‌ آنهامعلوم‌ شود و اینست‌ که‌ امتحان‌ خدا نوعی‌ افشاگری‌ است‌.

ثانیاً: در مواجه‌ با مشکلات‌ و تنگناها و پیچیدگیها، انسان‌ ساخته‌ شده‌ وناخالصیهای‌ وجودی‌ و اعتقادی‌ خود را متوجه‌ گشته‌ و آنها را علاج‌ واصلاح‌ نماید. آنکه‌ به‌ عمق‌ توجه‌ دارد، از محاسبة‌ نفس‌ از این‌ آزمایشهابرای‌ خودسازی‌ و کمال‌ بهره‌ می‌جوید.

وَ لَنَبْلُوَنَکُم‌ْ حَتَّی‌ نَعْلَم‌َ الْمـُجاهِدین‌َ مِنْکُم‌ْ وَالصّابِرین‌َ

شما را می‌آزماید تا مجاهدین‌ شما و صبرکنندگان‌ شما مشخص‌ و دانسته‌ شوند.
آنچه‌ خدا انسان‌ را با آنها می‌آزماید یعنی‌ در مواجه‌ با شرایط‌و اسباب‌ مختلف‌ قرار می‌دهد تا عکس‌العمل‌ او را اندازه‌گیری‌ کند عبارتنداز:

الف‌: مال‌ و فرزندان‌

وَاعْلَمُوا اَنَّما اَمْوالُکُم‌ْ وَ أَوْلادُکُم‌ْ فِتْنَة‌ٌ وَ اَن‌َّ اللهَ عِنْدَه‌ُ أَجْرُ عَظیم‌ٌ

آگاه‌ باشید که‌ اموال‌ و اولادِ شما اسباب‌ِ آزمایش‌ و ابتلا شما هستند وپاداش‌ بزرگ‌ نزد خداوند است‌.

بر همین‌ مضمون‌ آیه‌ 15 سوره‌ تغابن‌ نازل‌ شده‌ است‌. انتهای‌ آیه«اَن‌َّ اللهُ عِنْدَه‌ُ اَجْرٌ عَظیم‌ٌ» نشان‌ می‌دهد که‌ اموال‌ و اولاد، وابستگیهای‌ قوی‌هستند که‌ بایستی‌ دلبستگی‌ به‌ آنها در حد وظیفه‌ باشد، به‌ گونه‌ای‌ که‌ درموارد ضرورت‌ و ایجاب‌ِ حرکت‌، مانند زمان‌ جهاد و ایثار، بتوان‌ از آنهاگذشت‌ و مانعی‌ در راه‌ حرکت‌ انسان‌ نباشند. و این‌ خود آزمایش‌ بزرگی‌است‌ برای‌ مردم‌ که‌ مشخص‌ شود تا چه‌ اندازه‌ ساخته‌ شده‌اند و تا چه‌ حد به‌خدا نزدیک‌ شده‌ و هدف‌ِ خلقت‌ را دریافته‌اند.

ب‌ : شرّ و نیکی‌

کُل‌ُّ نَفْس‌ٍ ذائِقَة‌ُ الْمَوْت‌ِ وَ نَبْلُوُکُم‌ْ بِالشَّرِّ وَالْخَیْرِ فِتْنَة‌ً وَ اِلَیْنا تُرْجَعُون‌َ

هر نفسی‌، مرگ‌ را می‌چشد و همة‌ شما را با خوبیها و بدیهاییمی‌آزماییم‌ و بازگشت‌ شما به‌ سوی‌ خداست‌.

انسان‌ در مقابل‌ رویدادها و حوادث‌ِ خوب‌ و بد قرار می‌گیرد، خوب‌ ازنظر هدف‌ خلقت‌ و بد از نظر حرکت‌ قهقرایی‌. و او در مقابلة‌ آنها خویشتن‌خویش‌ را ظاهر می‌کند. در رویدادهای‌ شرّ همة‌ شرایط‌ و تمامی‌ رویدادهااو را به‌ سوی‌ گمراهی‌ می‌کشانند و تلاش‌ شیطانها بر فریب‌ او قرارمی‌گیرد، هوشیاری‌ و عملکرد صحیح‌ اوست‌ که‌ از به‌ نتیجه‌ رسیدن‌تلاشهای‌ شیطان‌ صفتان‌ جلوگیری‌ می‌کند و خلوص‌ و ایمان‌ او را به‌ ظهورمی‌رساند و عمیق‌تر می‌سازد و به‌ پیش‌ می‌برد.

و در مقابله‌ با رویدادهای‌ نیکو نیز آزمایش‌ می‌شود که‌ آیا با به‌ دست‌آوردن‌ پیروزی‌ از مجرای‌ حق‌ّ و عدالت‌ خارج‌ می‌شود یا در خط‌ حرکت‌اسلام‌ باقی‌ می‌ماند؟

اِن‌َّ الاْنْسان‌َ خُلِق‌َ هَلُوعاً اِذا مَسَّه‌ُ الشَّرُ جَزُوعاً وَ اِذا مَسَّه‌ُ الْخَیْرُ مَنُوعاًاِلاَّالْمُصَلّین‌َ الَّذینَهُم‌ْ عَلی‌ صَلاتِهِم‌ْ دائِمُون‌

انسان‌ متنوع‌ خلق‌ شده‌ است‌، هرگاه‌ به‌ او بدی‌ روی‌ آورد ناله‌ می‌کند وهنگامی‌ که‌ به‌ او خیری‌ دست‌ می‌دهد به‌ خوشحالی‌ و قهقهه‌ می‌افتد مگرنمازگزاران‌، آنها که‌ دائم‌ در حال‌ نمازند.

این‌ آیه‌ نشان‌ می‌دهد که‌ انسان‌ِ مسلمان‌ در حرکت‌ خود باید تنها به‌ خدابیاندیشد او تنها باید به‌ این‌مسأله‌ بیاندیشد که‌ آنچه‌ برای‌ تکامل‌ اوست‌ و او را در رسیدن‌ به‌ خداکمک‌ می‌کند با خلوص‌ و درستی‌ انجام‌ دهد و اگر توانست‌ آن‌ گاه‌ خود راپیروز می‌داند، در غیر این‌ صورت‌ شکست‌ خورده‌ است‌، اگر چه‌ در ظاهرپیروز شده‌ باشد.

ج‌ : تمامی‌ آنچه‌ در زمین‌ دراختیار انسان‌ قرار داده‌ شده‌ است‌

اِنّا جَعَلْنا ما عَلَی‌الاْرْض‌ِ زینَة‌ً لَها لِنَبْلُوَهُم‌ْ اَیُّهُم‌ْ اَحْسَن‌ُ عَمَلاً

ما هر آنچه‌ در زمین‌ است‌ زینت‌ برای‌ شما قرار دادیم‌ تا بیازماییم‌ شمارا که‌ کدام‌ یک‌ کردار نیکوتر دارید.

انسان‌، امانت‌دارِ خداست‌، آنچه‌ در روی‌ زمین‌ دراختیار انسان‌ نهاده‌شده‌ است‌ به‌طور امانت‌ است‌، امانت‌دهنده‌ خدا و امانت‌ گیرنده‌ انسان‌است‌ و در این‌ رابطه‌، انسان‌ است‌ که‌ با نحوه‌ عمل‌ با امانت‌، ماهیّت‌ خود رانشان‌ می‌دهد. آن‌ که‌ امانت‌ را در مسیر خواست‌ِ امانت‌دهنده‌ به‌کار می‌گیردروسفید است‌؛ آن‌جا که‌ لازم‌ است‌ ایثار می‌کند، آن‌جا که‌ ضرورت‌ ایجاب‌می‌کند و امّت‌ اسلامی‌ نیاز دارد، به‌ کمک‌ برمی‌خیزد و جان‌ خود را که‌امانت‌ است‌ و مال‌ِ خود را که‌ امانت‌ است‌ می‌دهد، و آن‌ را جز ادای‌ تکلیف‌چیزی‌ نمی‌داند.

د : امتحان‌ انسانها به‌ وسیله‌ یکدیگر

وَجَعَلْنا بَعْضَکُم‌ْ لِبَعْض‌ٍ فِتْنَة‌ً اَتَصْبِرُون‌َ وَ کان‌َ رَبُّک‌َ بَصیراً

و بعضی‌ از شما را سبب‌ آزمایش‌ بعضی‌ دیگر قرار دادیم‌، آیا پس‌ صبرمی‌کنید؟ و خدا آگاه‌ و بیناست‌.

وَ کَذلِک‌َ فَتَنّا بَعْضَهُم‌ْ بِبَعْض‌ٍ لِیَقُولُوا اَهؤُلاءِ مَن‌َّ اللهُ عَلَیْهِم‌ْ مِّن‌ْم‌بَیْنِنا

و چنین‌ است‌ که‌ بعضی‌ از شما را با بعضی‌ دیگر امتحان‌ می‌کنیم‌ تا این‌که‌ گویید آیاخدا فقیران‌ را از میان‌ ما برگزیده‌؟

حرکت‌ انسان‌ خواه‌ ناخواه‌ در جامعه‌ موافق‌ و مخالف‌ خواهد داشت‌طعنه‌ها، تهمتها و افتراها از سوی‌ دشمنان‌ زده‌ خواهد شد، تمسخرها وریشخندها وتحقیرها از سوی‌ شیطان‌ گونه‌ها انجام‌ می‌شود و اوست‌ که‌ دراین‌ حرکت‌ یا با استقامت‌ و صبر این‌ هجومها را در هم‌ می‌شکند و ادامه‌می‌دهد و یا جذب‌ شخصیّتها شده‌ و حرکت‌ خود را از دست‌ می‌دهد. درجامعه‌ بعضی‌ را خداوند به‌ مال‌ و مقام‌ افزونی‌ می‌دهد یا باتقوی‌ و اخلاص‌او را برتری‌ می‌بخشد. همین‌ افزونیها و برتریها موجب‌ آزمایش‌ دیگران‌می‌شود که‌ چگونه‌ عمل‌ می‌کنند، آیا در برابر افزونیها صبرپیشه‌ می‌کنند یابا بی‌تابی‌ و از هر راهی‌ درصدد رسیدن‌ به‌ آنچه‌ دیگران‌ دارند برمی‌آیند واز روی‌ حسادت‌ و بغض‌ با مخلصان‌ رو به‌ رو می‌شوند یا از روی‌ صدق‌.

2ـ قرآن‌، فتنه‌ را به‌ معنی‌ فریب‌، گول‌ زدن‌ و غافل‌ کردن‌ به‌کاربرده‌ است‌

یا بَنی‌ آدَم‌َ لا یَفْتِنَنَّکُم‌ُ الشَّیْطان‌ُ کَما اَخْرَج‌َ اَبَوَیْکُم‌ْ مِن‌َالْجَنَّة‌ِ

ای‌ فرزندان‌ آدم‌، شیطان‌ همانگونه‌ که‌ پدر شما را فریفت‌ و از بهشت‌خارج‌ کرد شمارا نفریبد!

فَما امَن‌َ لِموُسی‌ اِلاّذُرِّیَّة‌ٌ مِّن‌ْ قَوْمِه‌ِ عَلی‌ خَوْف‌ٍ مِّن‌ْ فِرْعَوْن‌َ وَ مَلاَئِهِم‌ْ اَن‌ْیَفْتِنَهُم‌ْ

پس‌ کسی‌ به‌ موسی‌ ایمان‌ نیاورد مگر فرزندان‌ قبیلة‌ او، آن‌ هم‌ با ترس‌از فرعون‌ و اشراف‌ قوم‌ او، مبادا آنها را به‌ فتنه‌ دراندازند.

این‌ فریبها که‌ در شکلهای‌ مختلف‌ انجام‌ می‌شود البته‌ برای‌ آزمایش‌انسان‌ است‌ و مواردی‌ است‌ که‌ مستقیماً انسان‌ در مقابل‌ فریبها و نیرنگهاقرار می‌گیرد و آمادگی‌ و آگاهی‌ او در موفقیت‌ او نقش‌ بزرگی‌ دارد.

خداوند می‌فرماید:

لَقَدِ ابْتَغُوا الْفِتْنَة‌َ مِن‌ْ قَبْل‌ُ وَ قَلَّبوُا لَک‌َ الاْموُرَ حَتّی‌ جاءَالْحَق‌ُّ

منافقین‌ قطعاً می‌خواهند ایجاد فتنه‌ کنند، آنان‌ مسایل‌ و کارها را وارونه‌و برعکس‌ می‌نمایند تا آن‌ گاه‌ که‌ بر تو حق‌ّ و درست‌ آنها آشکار گردید.

در این‌ آیه‌، وارونه‌سازی‌ برای‌ فریب‌ دادن‌ و گول‌ زدن‌، فتنه‌ معرفی‌شده‌ و آن‌ را از جانب‌ منافقین‌ می‌داند که‌ همیشه‌ درصدد ایجاد جوّ آشفته‌ واستفاده‌ از نام‌ آن‌ هستند.

در معنی‌ دوّم‌: فتنه‌ ایجاد آشوب‌ و نابسامان‌ کردن‌ جامعه‌ است‌ به‌گونه‌ای‌ که‌ حق‌ّ با باطل‌ مشتبه‌ شود و مغرضین‌ بتوانند فکر و راه‌ خود را به‌عنوان‌ حق‌ّ به‌ جامعه‌ بقبولانند و برای‌ این‌ کار از روشها و ابزار مختلفی‌استفاده‌ می‌کنند.

فتنه به معنای شرک به خدا

در آیاتی خداوند فتنه را در مورد شرک مشرکین به کار برده است، آن‌ جا که می ‌فرماید:

سَتَجِدُونَ آخَرینَ یریدُونَ أَنْ یأْمَنُوكُمْ وَ یأْمَنُوا قَوْمَهُمْ كُلَّما رُدُّوا إِلَى الْفِتْنَةِ أُرْكِسُوا فیها [نساء / 91]؛
چیزی نخواهد گذشت که به مردمی دیگر برمی ‌خورید که می ‌خواهند هم شما را از شر خود ایمن سازند و هم قوم خود را و هر گاه به سوی فتنه شرک دعوت می‌ شوند، اجابت می ‌کنند.

وَ لَوْ دُخِلَتْ عَلَیهِمْ مِنْ أَقْطارِها ثُمَّ سُئِلُوا الْفِتْنَةَ َلآتَوْها [احزاب/14]؛
آنان چنان بودند که اگر دشمنان از اطراف و جوانب مدینه به آنان وارد می ‌شدند و پیشنهاد بازگشت به سوی شرک به آن‌ا می‌ کردند، می ‌پذیرفتند.

فتنه به معنای بلا و مصیبت دنیوی

در برخی از آیات که فتنه معنای کاربردی آزمایش را دارد (و ذکر گردید)، برخی از مفسّرین معنای بلا و مصیبت دنیوی را استنباط نموده ‌اند، لذا برخی از موارد این بخش با فتنه به معنای آزمایش مشترک می‌‌باشد، چرا که اختلاف معنایی از دیدگاه مفسرین وجود دارد. در مجموع در مواردی معنای بلاهای دنیوی از واژه فتنه در قرآن استخراج می‌ شود.

وَ حَسِبُوا أَلّا تَكُونَ فِتْنَةٌ فَعَمُوا وَ صَمُّوا [مائده/71]؛
با این حال آنان گمان می ‌کردند که بلا و مجازاتی دامن شان را نخواهد گرفت، لذا (از دیدن حقایق و شنیدن سخنان حق) نابینا و کر شدند.

وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى‏ وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْیا وَ اْلآخِرَةَ [حج/11]؛
اگر مصیبتی به آنها برسد دگرگون می‌شوند و به کفر رو می‌ آورند و به این ترتیب هم دنیا را از دست داده‌ اند و هم آخرت را.

فَلْیحْذَرِ الَّذینَ یخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصیبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ یصیبَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ [نور/63]؛
کسانی که خلاف فرمان او می‌ کنند، نترسند که بلیه یا عذابی دردناک به ایشان برسد.

فَإِذا أُوذِی فِی اللهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النّاسِ كَعَذابِ اللهِ [عنکبوت/10]؛
چون در مجاهدت‌ های راه خدا آزار ببینند، آزار از مردم را چون عذاب خدا می ‌دانند.

فتنه به معنای عذاب یا اسباب عذاب اخروی

در مورد استعمال فتنه به معنای عذاب و یا اسباب آن، چنین آمده است: «اگر فتنه در مورد ماده محسوس به کار رود، به معنای سوزاندن آتش (عذاب اخروی) است، چنان که نقره و طلا را برای جدا شدن خالصی از ناخالصی می‌سوزانند.» بر این اساس در مواردی در آیات قرآن، فتنه در معنای عذاب اخروی به کار برده شده است.

یوْمَ هُمْ عَلَى النّارِ یفْتَنُونَ*ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هذَا الَّذی كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ [ذاریات/13و14]؛
روزی است که همین خراصان در آتش گداخته می‌ شوند و به ایشان گفته می‌ شود بچشید آن عذابی را که می ‌خواستید در‌ آمدنش عجله شود.