منظور از شیخان در فقه شافعی امام نووی و امام رافعی هستند. بویطی و مزنی از شاگردان امام شافعی هستند و از مشهورترین راویان قول جدید امام شافعی محسوب می شوند. امام غزالی و امام ماوردی نیز از علمای بزرگ مذهب شافعی هستند که در مسائل زیادی صاحب اجتهاد در مذهب می باشند. ابویوسف و محمد بن حسن شیبانی از ائمه بزرگ مذهب حنفی محسوب می شوند و در واقع مذهب حنفي پس از وفات ابو حنيفه ، توسط دو شاگرد برجسته اش ابو يوسف قاضي مشهور ( م182 هـ . ق . ) و محمد بن حسن شيباني ( م 189 هـ . ق . ) رواج يافت .

مدیریت سایت مدرسه علوم دینی اسماعیلیه با تشکر از شرکت عزیزان در این مسابقه اعلام می نماید که از مجموع 68 شرکت کننده 59 نفر از عزیزان پاسخ صحیح را انتخاب کرده بودند که به قید قرعه شماره همراه 8739***0917 برنده مسابقه پیامکی شماره سه گردید و جایزه ایشان برایشان ارسال شد.


تاريخ مذهب شافعي

ظهور مذهب شافعي نخست در مصر بود . در آنجا ، اين مذهب با استقبال روبرو گشت . پس از مصر ، اين مذهب بر عراق . شهرهاي خراسان ، توران ، شام و يمن چيره گشت و به ماوراءالنهر ، بلاد فارس ، حجاز و برخي از قسمت هاي هند راه يافت و پس از سال 300 هـ . ق . اين مذهب كم و بيش در اندلس و آفريقا هم ديده شد .

تا پيش از آمدن امام شافعي به مصر ، مذهب مردم مصر ، حنفي و مالكي بود . پس از استيلاي خلفاي فاطمي و رونق فقه باطنی ، مذهب شافعي همچون ديگر مذاهب اهل سنت از رواج باز ايستاد تا اين كه صلاح الدين ايوبي به اين استيلا خاتمه داد . پس از اين مصردوباره شاهدرواج مذهب شافعي گرديد . دولت ايوبيان ، بيش از همه مذاهب چهارگانه ، به مذهب شافعي توجه نشان داد و شغل قضا را به اين مذهب كه مذهب رسمي دولت بود ، مختص كرد . با روي كارآمدن دولت بحري ترك هم توجه به مذهب شافعي ادامه يافت تا آن كه ظاهر بيبرس منصب قضا را به همه مذاهب چهارگانه تعميم داد هرچند كه قلمرو قضايي ديگر مذاهب غير شافعي از شهرهاي قاهره و فسطاط فراتر نرفت . شام از قرن چهارم در قلمرو مذهب شافعي قرار گرفت . شيخ الازهر تا سال 1287 هـ . ق . از ميان فقيهان شافعي برگزيده شد .

امام نووی از فقها و مجتهدین برجسته ی مذهب شافعی است و علماء اورا " نگارنده " ، " پیراینده " و " ترتیب دهنده ی " مذهب شافعی دانسته اند . او در استنباط آراء فقهی خویش بیشتر به احادیث صحیح احتجاج می کرده است . امام نووی در شمار محدثین بزرگ قرار دارد و علماءحدیث اورا " حافظ " و آگاه به فنون رجال و انئاع حدیث معرفی کرده اند و باید گفت که شرح مقدمه ی صحیح مسلم و کتابهای " الارشاد " و " التقریب " او تبحرش را در علم حدیث به خوبی نشان می دهند . امام نووی در نقد روایات احادیث و تشخیص احادیث صحیح نیز کم نظیر بوده است . امام نووی در علوم صرف ، نحو و لغت هم از عالمان بزرگ عصر خویش است و " تهذیب الاسماء و اللغات " او شاهدی بر این مدعا است .
امام نووی جوانی خود را یکسره وقف تحصیل و نشر علم ساخته بود و مخارج زندگی اش را خانواده اش تأمین می کردند و لذا هیچگاه موفق به ازدواج نگردید و کنیه ی " ابوزکریا" را ظاهرا طبق عادت عربها و به عنوان تفأل به خیر به او داده اند .

امام نووی بیست و دو سال مقیم دمشق بوده و در این مدت جز برای حج و زیارت مزار امام شافعی و دیدار از زادگاهش ، هرگز از این شهر خارج نشده است و تمام وقتش را در مدرسه ی رواحیه به تعلیم و تعلم و کتابت مشغول بوده است . با توجه به این که او تحصیلات خود را از سال ۶۴۹ هـ . شروع کرده است ، به نظر می رسد که کتاب هایش را پس از ده سال یعنی از سال ۶۶۰ هـ . نوشته باشد . پس او دهها کتاب بزرگ و کوچک خود را در طی هفده سال یعنی از سال ۶۶۰ هـ . تا ۶۷۶ هـ . به رشته ی تحریر درآورده است . امام نووی در علوم مختلف فقه ، حدیث ، شرح حدیث ، مصطلح حدیث ، لغت ، تراجم ، توحید و ... دارای تألیفات بسیاری است و صفت برجسته ی نوشته های او وضوح ، سادگی ، روان بودن و صلابت تغییر می باشد . و به قول امام " ذهبی " : " عبارت او از کلامش ساده تر است ! " تألیفات امام نووی را می توان به سه دسته تقسیم کرد :

الف ) تألیفاتی که آنها را به اتمام رسانیده است :

۱) " شرح صحیح مسلم ": از تألیفات آخر اوست که آن را در بعد از سال ۶۷۴ هـ . یعنی دو سال قبل از وفاتش نوشته است .

۲) " روضه الطالبین " ( الروضه ) : از کتابهای مهم او در فقه شافعی است . آن را از کتاب " الشرح الکبیر " امام " رافعی " ( متوفی سال ۶۰۳ هـ ) خلاصه کرده است . تألیف آن از سال ۶۶۶ هـ . آغاز و در آخر سال ۶۶۹ هـ . پایان پذیرفته است .

۳) " المنهاج " : آنرا از کتاب " المحرر " امام رافعی خلاصه کرده است . منهاج در میان طلاب و علماء شافعی مذهب نسبت به سایر کتابهایش رواج بیشتری دارد و شرح های بسیاری نیز بر آن نوشته اند .

۴) " ریاض الصالحین " : مجموعه ای از احادیث برگزیده ی پیامبر ( ص ) است که آنها را تحت عناوین سنجیده ای تنظیم کرده است . این کتاب نیز شهرت بسیاری دارد . علامه " محمد بن علی ابن محمد علان صدیقی " از علماء شافعی قرن دهم نیز شرحی به نام " دلیل الفالحین لطرق ریاض الصالحین " برآن نوشته است .

۵) " الاذکار المنتخبه من کلام سید الابرار " : در این کتاب ، اذکار مأثوره ی شبانه روز یک مسلمان و مربوط به مناسبت های مختلف را درج نموده و به بیان احکام آنها نیز پرداخته است. این کتاب را در سال ۶۶۷ هـ . به اتمام رسانیده است .

۶) " التبیان فی آداب حماه القرآن " : کتاب کوچکی است برای راهنمایی تالیان و قاریان قرآن به رشته ی تحریر درآورده است .

۷ ) " التحریر فی الفاظ التنبیه " : در این کتاب ، لغات و اصطلاحات فقهی به کار رفته در کتاب " التنبیه " بغوی را شرح داده است .

۸) " العمده فی تصحیح التنبیه " : حاوی ملاحظاتی است که او در باب کتاب " التنبیه " ابو اسحاق شیرازی داشته است .

۹) " الایضاح فی المناسک " : در این کتاب به بیان مناسک حج پرداخته است .

۱۰) " الارشاد " : که خلاصه شده ی کتاب " علوم الحدیث " ابن صلاح شهرزوری است . بعد اً این کتاب را نیز خلاصه تر کرده و نام آنرا " التقریب و التیسیر فی معرفه سنن البشیر النذیر " نهاده است .

۱۱) " بستان العارفین " : کتاب کوچکی در باب تصوف است که به بحث درباره ی زهد و اخلاق و وصف حقارت دنیا پرداخته است .

۱۲) " مناقب الشافعی " : که مختصر کتاب بیهقی است و آنرا از دو مجلد به یک مجلد تقلیل داده است .

۱۳) " المسائل المنثوره " : فتاوای اوست که توسط شاگردش " ابن عطار " ، گردآوری شده است .

۱۴) " مسائل تخمیس الغنائم " : حاوی اختلاف نظرهای او با استادش فرکاح ، در موضوع تخمیس جاریه است .

۱۵) ((تحفة طلاب الفضائل)): در برگیرنده مباحثی درزمینه تفسیر ،حدیث، فقه،لغت و زبان عربی است

۱۶) ((الاربعین)).

۱۷) ((مختصر اسد الغابة)).

۱۸) ((ادب المفتی و المستفتی)).

۱۹) (( مختصر آداب الستسقاء)).

۲۰) رؤوس المسائل)).

۲۱) ((الترخیص فی الا کرام و القیام)).

۲۲) ((مختر التذنیب)).

۲۳) ((مسالة نیة الاغتراف)).

۲۴) ((دقائق امنهاج و الروضة)).

ب) تالیفاتی که مرگ،فرصت تمام کردنشان را به او نداده است:

۱) ((المجموع شرح لمذهب)):شرحی بر کتاب(( المذهب)) ابو اسحاق شیرازی در ۹مجلد است که ناتمام مانده و تا موضوع ربا پیش رفته .بع عقیدع علماء: اگر کتاب المجموع کامل می بود بزرگترین کتاب فقهی در مذهب شافعی محسوب می گردید و امام ذهبی آن را درنوع خود بی نظیر دانسته است .((تقی الدین سبکی))در قرن هشتم سه مجلد دیگر به این کتب افزوده است امال مرگ فرصت اتمام کاررا نیز به او نداده.

۲) ((شرح الوسیط)): الوسیط از کتابهای مهم امام محمد غزالی است که امام نووی به شرح بخشی از آن پرداخته است.

۳) ((شرح البخاری)): که فقط ابتدای صحیح بخاری را تا باب ((الدین النصیحة)) رسیده است که شرح بدهد.

۴) ((تذهیب الاسماء و اللغات)).

۵) ((شرح سنن ابی داود)).

۶) ((الاملاء علی حدیث لاعمال با لنیات)).

۷) ((کتاب الامالی)).

۸) (( خلاصة فی احادیث الاحکام)).

۹) ((طبقات الفقهاء)).

۱۰) ((التحقیق فی الفقه)).

ج) تآلیفاتی که در زمان خویش آنها را محوساخته است.

((ابن عطار)) شاگرد او گفته است: (( امام نووی دو ماه قبل از مرگ ، حالات خاصی پیدا کرده بو و گویی زمان مرگش را نزدیک می دید.ابتدا به زیارت قبر اساتید متوفایش پرداخت و آنگاه به ((قدس))و ((الخلیل)) سفر کرد و سر انجام به زادگاهش ((نوی)) برگشت. او در نوی بیمار شد و بالا خره در شب ۲۴ رجب سال ۶۷۶ ه دار فانی را وداع گفت و او را در ((نوی)) به خاک سپردند)). علماء مرگ او را ضایعه ای بزرگ تلقی کردند و شخصیت های زیادی در رثای او اشعار شورانگیز سرودند.