ابن سعد در کتاب «الطبقات» روایت کرده است: هنگامی که سعد بن معاذ در جنگ خندق از ناحیه‌ی بازو مجروح شد، پیامبر(ص) فرمودند: «او را به خیمه ی رفیده در مسجد ببرید، من در اسرع وقت به عیادت او خواهم رفت.»

افراد هریک در زمینه‌ی خاصی تلاش و مجاهدت می کنند و در آن مهارت کافی کسب می‌کنند،«رفیده» این بانوی صحابی در تمام غزوه ها و نبردها با خیمه اش شناخته شده است. با وجود منابع زیاد در زمینه‌ی سیره، متاسفانه هیچ منبعی به جزییات حیات رفیده اعم از دوره‌ی کودکی و جوانی، مسلمان شدن، ازدواج و اصل و نسب وی اشاره نکرده است!

با هجرت پیامبر(ص) به مدینه رفیده بنت سعد، رفت‌و‌آمد به خانه‌ی ایشان را از سر گرفت و فرمایشات وی را با گوش دل استماع و حفظ می کرد.

او خواندن و نوشتن را آموخته بود و مجذوب حرفه‌ی طبابت شد، در این زمینه مهارت و تجربه ی زیادی کسب و در میان مردم به این شغل شهرت و آوازه‌ی خاصی پیدا کرد،

وی دارای ثروت زیادی بود و بسیار سخاوتمند! ارزشمندترین کار وی این بود که در امر پزشکی از مال و دارایی خود استفاده می کرد و با قاطعیت تمام می‌توان گفت که وی بنیان‌گذار اصلی«درمانگاه خیریه» در طول تاریخ محسوب می‌شود. پس از جنگ بدر تعدادی از مسلمانان که هیچ کس و هیچ سرپناهی نداشتند و مجروح بودند با خیمه ی رفیده که درگوشه‌ای از مسجدالنبی برپا شده بود، مداوا و سلامتی خود را بدست آوردند. این بانوی گرانقدر همراه دیگر صحابیات دستیارش، علاوه بر مداوا، خوراک مجروحان و بیماران را با جان و دل و بدون هیچ ناراحتی و نارضایتی در خانه خودشان آماده می کردند. چادر سیار این صحابی در تمام نبردها فعال بود، جنگ احد نماد اولین حضور این بیمارستان صحرایی در عرصه ی پیکار بود. رفیده خیمه‌ی خود را در نزدیکی پایگاه مسلمین بر پا کرد و با شکست سپاه اسلام مجروحان بسیار زیادی به خیمه‌اش منتقل شده و همراه همکارانش شبانه روز و بدون وقفه به کار مداوا مشغول بوده و همزمان از سخنان سرشار از امید و ترغیب برای مقاومت بیشتر رزمندگان دریغ نمی ورزیدند و همواره در تحکیم اراده و عزم آنان برای پیکار در مراحل بعدی تلاش می کردند. همچنین در واقعه‌ی خندق نقش موثری ایفا نمود و به دستور رسول اکرم(ص) درمان و پرستاری سعدبن معاذ را بر عهده گرفت و نهایت تلاش خود را بکار گرفت تا خطر، از سعد که از ناحیه ی حساسی مصدوم شده بود، دور نماید ولی انگار سعد رسالت خود را در راه خدا ادا کرده بود و به هدف خود در زندگی دنیا، جامه‌ی عمل پوشاند و اکنون وقت رفتنش بود. رفیده با وفات وی بسیار اندوهگین گشته و از ته دل آرزو داشت در مداوای وی موفق می شد تابدین وسیله دل مومنان را شاد و مسرور گرداند. این بانوی گرامی در صلح حدیبیه همراه پیامبر(ص) و در بیعت رضوان زیر درخت حضور داشت که خداوند می فرماید:«لقد رضی الله عن المومنین اذ یبایعونک تحت شجره»

در جنگ خبیر نیز سنگ تمام گذاشتند و به دلیل کثرت مجروحان، همراه دیگر زنان صحابی بدون استراحت امداد رسانی کردند. همراه رسول‌الله(ص) جهت بجای آوردن حج عمره وارد مکه شد و چشمانش با دیدن خانه‌ی خدا روشن گردید. پس از آن در فتح مکه و جنگ حنین حضور پیدا کرد و بلافاصله با وجود خستگی وافر و پیمودن مسافت طولانی به دلیل نیاز مبرم به مداوا و بیمارستان صحرایی اش،سپاه اسلام را در جنگ تبوک همراهی کرد.

متاسفانه در منابع تاریخی و سیره در مورد وفات رفیده هیچ مطلبی نگاشته نشده و سیره نویسان تنها به خیمه‌ی ایشان که عامل شهرت و آوازه وی بود، بسنده کرده اند. اما اجل الهی درست زمانی که وی وظایف و رسالت خود از جمله جهاد، بخشش و کرم را به نحو احسن انجام داد، سراغش آمد و دار فانی را وداع گفت.

خداوند از این سمبل فداکاری و سخاوت، راضی و خشنود باد و به او درجات عالی عطا فرماید و بهشت فردوس و ریح و ریحانش را نصیب این بانوی جلیل القدر نماید.

..............................
منبع: کتاب من اعلام الصحابیات
نویسنده: محمد قطب
نقل از سایت اصلاح