عاشورا در لغت

روز دهم ماه محرم را عاشورا گويند، عدد ده را در عربی عشر می­گويند و اين كلمه به چند لفظ در لغت عربی ذكر شده است مانند: عاشوراء، عشوراء، عاشورا عشورا، عاشور.

امر به روزه گرفتن عاشورا

رسول الله صلی الله علیه وسلم روز عاشورا در مکه روزه می­گرفتند و با هجرت به مدینه در روز دهم محرم سال دوم هجری دستور دادند تا همگی این روز را روزه بگیرند در حالی که بعضی از مردم مانند روزهای دیگر شروع به خوردن و نوشیدن کرده بودند، رسول‌الله‌ صلی الله علیه وسلم به قریه­ها و دهکده­های اطراف مدینه نیز اشخاصی فرستاد تا به مردم اطلاع دهند که روزه بگیرند، و کسانی که در این روز شروع به خوردن و نوشیدن نموده بودند نیز از خوردن و نوشیدن امتناع (خودداری) ورزند و بقیه روز را روزه بگیرند.

از سلمة بن اكوع رضی الله عنه روايت است كه رسول اللهصلی الله علیه وسلم به مردی از قبيله‌ی اسلم امر نمود تا به مردم اعلان نمايد، كسی كه تا حالا نخـورده است روزه بگيرد زيرا امروز روز عاشورا است. (بخاري 2/59 )

علما اتفاق نظر دارند كه روزه‌ی روز عاشورا سنتاست. روزه‌ی عاشورا در ابتدای اسلام واجب بود و سپس حكم آن مستحب گرديد ، زيرا رسول اللهصلی الله علیه وسلم بعد از فرض شدن رمضان كسی را به گرفتن روزه‌ی روز عاشورا امر ننموده است.

فضيلت روزه عاشورا

* روزه گرفتن در اين روز ميان همه پيامبران پيشين معروف بوده است. نوح و موسی علیهم السلامبه خاطر نجات از قوم كافران روزه می‌گرفتند،

بدين جهت يهود اين روز را روزه گرفته و نصاری اين روز را با عظمت می‌شمارند، قريش نيز به خاطر گناه بزرگی كه انجام داده بودند در اين روز روزه گرفته و پوشش كعبه را عوض می‌كردند.

* از ابوقتاده رضی الله عنهروايت است از رسول اللهصلی الله علیه وسلم در مورد روزه‌ی عاشورا پرسيده شد ، رسول‌اللهصلی الله علیه وسلم در جواب فرمود: «گناهان سال گذشته را محو مي‌كند». (مسلم 1162)

مراد محو گناهان صغيره است ، اگر گناه صغيره نداشته باشد پس اميد است از گناهان كبيره‌اش كاسته شود ، اگر گناه كبيره نيز نداشت ، مرتبه و مقام اين مؤمن ارتقا می‌يابد.

*ازابوقتاده رضی الله عنه روايت است كه رسول‌اللهصلی الله علیه وسلم فرمود: «اميدوارم كه خداوند روزه‌ی روزعرفه را سبب محو گناهان يك سال قبل و يك سال بعدش قرار دهدوامیدوارم که خداوند روزه‌ی عاشورا را سبب محو گناهان سال گذشته قرار دهد».(مسلم 1976– ابوداود 2425)

*ربيع بنت معوذ رضی الله عنهامی­گويد: ما روز عاشورا را روزه می‌گرفتيم و فرزندان خردسال خود را نيز وادار به روزه گرفتن می‌‌کرديم. و برای آنها عروسكهای پشمی می‌ساختيم. و هر وقت يكي از آنها برای غذا گريه می‌كرد، او را با آن عروسك، سرگرم می‌كرديم تا اينكه وقت افطار، فرا می‌رسيد. (بخارى 1960)

اسود بن يزيد می­گويد: هيچ كس را مانند علي بن ابي طالب و ابو موسی نديديم كه به روزه گرفتن عاشورا امر نمايند. (مصنف عبدالرزاق 4/287 )

ابو معاويه می­گويد: از علی رضی الله عنه شنيدم كه در روز عاشورا اعلان می‌نمود: ای مردم اگر كسی چيزی خورده است پس باقيمانده‌ی روز را روزه بگيرد. (تهذيب الآثار ص389- مستدرك الوسائل1-594).

علی رضی الله عنهامر می­فرمود تا روز نهم و يازدهم با روز دهم احتياطاً روزه گرفته شود، زيرا گناهان سال قبل را محو می‌كند، اگـر كسی متوجه نبود و در طول روز يـادش آمد پس باقيمانده‌ی روز را روزه بـگيرد. (الأماني الخميسيه 2/87)

در کتاب الإستبصار که از کتب معتبر شیعه می باشد، مسأله‌ی مستحب بودن روزه در روز عاشورا نیز آمده است ، امام صادق رحمه الله از پدرش باقر رحمه الله روايت می‌كند كه علی رضی الله عنه فرمود: «در عاشورا روزه بگيريد، نهم و دهم زيرا كه گناه يك سال را می‌بخشد». (الإستبصار 2/134)

روايات فوق و ديگر روايت­ها دلالت بر حرص صحابه و ائمه به روزه گرفتن عاشورا می‌نمايد. روز عاشورا بايد بخاطر اقتدا به رسول اللهصلی الله علیه وسلم و حصول اجر روزه گرفته شود.

دیدگاه علما در مورد روزه‌ی روز عاشورا

دیدگاه اول) روزه گرفتن دهم محرم به تنهايی:

از عايشه رضی الله عنها روايت است كه رسول اللهصلی الله علیه وسلم امر به گرفتن روزه در روز عاشورا فرمود.(بخاري 1863)

دیدگاه دوم) روزه گرفتن نهم و دهم محرم:

از ابن عباس رضی الله عنه روايت است: هنگامی كه رسول اللهصلی الله علیه وسلم روز عاشورا را روزه گرفت و امتش را به روزه گرفتن اين روز امر فرمود، ياران رسول اللهصلی الله علیه وسلم فرمودند: ای رسول خدا اين روز با عظمتی نزد يهود و نصاری است، رسول اللهصلی الله علیه وسلم فرمود:« اگر سال آينده اين روز فرا رسيد، إن شاءالله روزنهم را نيز روزه خواهيم گرفت. » (مسلم 1916)

امام شافعی و امام احمد و نووی اين نوع را به علت كثرت احاديث افضل‌تر می‌دانند.

دیدگاه سوم) روزه گرفتن نهم و دهم و يازدهم محرم:

از ابن عباس رضی الله عنه روايت است كه رسول اللهصلی الله علیه وسلم فرمود: «روز عاشورا را روزه بگيريد و با يهود مخالفت نماييد، يك روز قبل و يك روز بعدش را نيز روزه بگيريد».

شوكانی در نيل الأوطار می‌گويد: رِوَايَةُ أَحْمَدَ هَذِهِ ضَعِيفَةٌ مُنْكَرَةٌ ؛ آلبانی در ضعيف الجامع رقم (3506) آن را ذكر كرده است. اما با وجود ضعف حديث جمعی از علما از باب مخالفت با يهود اين نوع روزه را پيشنهاد داده‌اند.

فضائل روزه

* عَنْ سَهْلٍt، عَنِ النَّبِيِّr قَالَ: »إنَّ فِي الجَنَّةِ بَابًا يُقَالُ لَهُ الرَّيَّانُ، يَدْخُلُ مِنْهُ الصَّائِمُونَ يَوْمَ القِيَامَةِ، لاَ يَدْخُلُ مِنْهُ أَحَدٌ غَيْرُهُمْ ، يُقَالُ: أَيْنَ الصَّائِمُونَ؟ فَيَقُومُونَ لاَ يَدْخُلُ مِنْهُ أَحَدٌ غَيْرُهُمْ، فَإِذَا دَخَلُوا أُغْلِقَ فَلَمْ يَدْخُلْ مِنْهُ أحَدٌ«(متفق علیه)

از سهل رضی الله عنه روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: » در بهشت دری است که آن را ریّان گویند و در روز قیامت روزه‌داران از آن داخل (بهشت) می‌شوند و کسی جز آنها از آنجا داخل نخواهد شد؛ گفته می‌شود: روزه داران کجا هستند؟ و روزه داران قیام می کنند و کسی غیر از آنها از آن در وارد نمی شود و چون همه داخل شدند، در بسته می‌شود و دیگر کسی از آنجا وارد نمی‌گردد«. (متفق علیه)

* عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَا مِنْ عَبْدٍ يَصُومُ يَوْمًا فِي سَبِيلِ اللهِ، إِلَّا بَاعَدَ اللهُ، بِذَلِكَ الْيَوْمِ وَجْهَهُ عَنِ النَّارِ سَبْعِينَ خَرِيفًا» (متفق علیه)



از ابو سعید خدری رضی الله عنه روایت شده است که پیامبرصلی الله علیه وسلم فرمودند: »هر بنده ای که روزی در راه خدا، روزه بگیرد، خداوند یقیناً صورت او را به خاطر آن روزه، به مدت هفتاد سال از آتش (دوزخ) دور می‌کند«(متفق علیه)

......................................
نویسنده: شیخ موسی بازماندگان