اخلاق عبارت است از: اصول وقواعدی که نقش در رفتار فرد و به تبع آن اجتماع دارد و توسط پیامبر از طرف خدا برای زندگی انسان وضع شده است. فرد با اخلاق است که شناخته می شود.

مشخصه های اخلاق اسلامی در دو چیز است:

1 – در اخلاق اسلامی هدف و غایت خداست به این معنی که فرد هر کاری از او سر می زند به خاطر امتثال امر الهی است.

2- در اخلاق اسلامی فطرت دخیل است یعنی هیچ کاری بر خلاف فطرت نیست.

شاید در جامعه ای که در آن از خدا خبری نیست کارهای ضد فطرت انجام گیرد و از آن به نام اخلاق تعبیر شود.

اسلام به اخلاق حسنه بها داده و آنرا مایه ی ورود به بهشت می داند تا جایی که هدف از رسالت رسول مکرم اسلام را، کامل دانستن اخلاق می داند «انما بعثت لاتمم مکارم الخلاق»

این است که اخلاق به عنوان جوهره ی رسالت ها، حتی در ادیان دیگر هم مطرح است.

در عقیده ما مسلمین اهمیت اخلاق آنقدر زیاد است که خداوند متعال آن را مرتبط به ایمان می داند به تعبیر دیگر کسی که اخلاق ندارد ایمان ندارد. در حدیثی از رسول مکرم اسلام آمده است: زمانی که از ایشان سوال شد کدامیک از مومنان بهترین ایمان را دارد؟ ایشان با یک تعبیر بسیار زیبا فرمودند (أحسنهم أخلاقا ) » با اخلاق ترینشان.

در حدیث دیگر پیامبر اسلام صلى الله عليه وسلم می فرمایند : « البر حسن الخلق » تعبیر نیکی به اخلاق حسنه تعبیر بسیار زیبایی است. برّ اسم جامعی است که برای انواع خوبی ها بکار می رود.

همان طوری که در بین اخلاق و ایمان ار تباط وثیق و ناگستنی حاکم است در بین اخلاق و و عبادات هم همین ارتباط حاکم است بالأخص در معامعلات، اگر اخلاق نباشد بسیا ر فریب کاری وغیره حاصل می شود. این اخلاق است که مانع از این کارها در معاملات می شود با توجه به این تعاریف و گفته ها می توانیم اخلاق را بر دو قسم تقسیم نماییم:

اخلاق حسنه: اخلاقی است که در آن فضیلت و ادب حاکم است و عقل وشرع آن را قبول دارند.

اخلاق سیئه: اخلاقی که درآن خبری از ادب ومعرفت و افعال و اقوال نیک نیست. در حدیثی که اسامه بن شریک آن را روایت می کند می خوانیم که ایشان فرمودند « كنا جلوسا عند النبي صلى الله عليه وسلم كأنما على رؤوسنا الطير ، ما يتكلم منا متكلم ، إذ جاءه أناس فقالوا : من أحب عباد الله تعالى ؟ قال : (أحسنهم خلقا ) »

اخلاق نیک تنها امری بود که پیامبر آن را بسیا ر دوست می داشت و همیشه می فرمود: نزدیکترین شما به من خوش اخلاق ترین شماست
« إن أحبكم إلي وأقربكم مني مجلسا يوم القيامة أحسنكم أخلاقا »

..........................................................................
نویسنده: شیخ ابراهیم ابراهیمی «مدرس مدرسه اسماعیلیه»