جزیره قشم به دلیل پیشینه تاریخی خود که حتی قبل از میلاد مسیح(ع) نیز آباد و دارای جمعیت قابل توجه و مرکز حکومت جزایر و بنادر خليج فارس بوده است. در هر گوشه و کنار قشم آثاری از گذشته یافت مى‌شود که در آن میان وجود گورستان‌هاى قدیمى‌در کنار منزلگاه‌هاى متروکه، قلعه‌ها، حصار و برج‌ها در کناره‌هاى سواحل و جای جای‌اين جزیره زیبا حکایت از سکونت گذشتگان و چگونگی زندگی با طرز تفکر و فعالیت‌هاى سیاسی، نظامی، اقتصادی و شرح حال زندگی اشخاص برجسته دارد.

در خود شهر قشم چندین گورستان دایر و متروکه از قدیم وجود دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از گورستان‌هاى: محله چاه بهار، سید مظفر، کوهی، زیر کوه (محله زیرانگی)، محله مخابرات (گورفرنگی) محله مسنی، سرکوه کولغان و همچنین، در روستاهایی چون کوشه، توریان، لافت، تم سنیتی، جی‌جیان و گربدان نیز گورستان و قبرهای با قدمت زیاد وجود دارند.

به منظور آشنایی و آگاهی دوستداران فرهنگ و تمدن قشم به ذکر مکان‌ها، سنگ نبشته‌ها، آثار و علائم و قدمت کتیبه‌هاى نصب شده بر روی قبرها و یادآوری نام شخصیت‌هاى شناخته شده مى‌پردازیم.
1 ـ روستای کوشه:
در روستای کوشه یک قبرستان قدیمى ‌وجود دارد که آرامگاه بسیاری از بزرگان و علمای جزیره است. علاوه بر آن، در ‌اين روستا مقبره مخروبه شیخ برخ (BOURKH) و نیز مسجد قدیمى ‌و معروف ”برخ“ وجود دارد که مى‌گویند بر روی آتشکده زرتشتیان بنا شده و در سال 244 هجری قمری (برابر سال 838 میلادی) تعمیر شده است. به ‌اين ترتیب، از سال 838 میلادی تاکنون زمانی نزدیک به 12 قرن است که ‌اين مسجد تعمیر شده. در اطراف مسجد برخ قبرهایی با اشکال مختلف و زیبایی‌هاى متنوع قدیمى ‌با قالب‌هاى استوانه‌اى سنگی و به شکل قایق (زورق) بادبانی قدیمى ‌وجود که نوشته‌هاى کنده شده بر سطح سنگ‌هاى ‌اين قبرها حکایت از وجود مسلمانان در آن منطقه مى‌نماید و کلمات و الفاظ معنوی با درود بر دوازده امام علیهم صلوات الله اجمعین یا نوشته‌هاى صلی علی امام باقر(ع) و صلی علی امام جعفرالصادق(ع) و صلی علی امام‌التقی(ع) و صلی علی امام زین‌العابدین که در دو طرف سنگ استوانه‌اى که بر روی قبر قرار داده شده کنده‌کاری شده است و هنوز با گذشت زمان و تأثیرات عوامل فرسایشی صحیح و سالم بر جای مانده است. همچنین نقش‌ها و نوشته‌هاى ترسیمى ‌یا طراحی شده به نام خداوند متعال و به نام امام علی(ع) به صورت درهم در طرحی منظم بر روی ‌اين سنگ طراحی شده است که شمای آن به شکل زیبا و جذاب که از یک سمت الله و از جهتی دیگر علی خوانده مى‌شود، فکر هر مسلمانی را به خود مشغول مى‌کند. همچنین، نقش‌ها و نوشته‌ها و شکل‌هاى ترسیمى ‌و طراحی شده به نام خداوند متعال و به نام امامان و اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین همگی حکایت از اتحاد و شناخت مسلمانان شیعه و سنی در داشتن اعتقادات مشترک نسبت به اهل بیت رسول گرامى اسلام و تمامى امامان دارد و از آن برهه زمان تاکنون در ‌اين جزیره اين اعتقادات مستحکم است و طرح‌هايی که به صورت درهم در طرحی منظم با چند بعدی ساختن آن در ذهن بر روی سنگ قبور هست موجب آرامش روحی و نشاط هر بیننده مى‌شود.

بر بعضی دیگر از سنگ‌هاى ‌اين قبور نیز صفات خداوند متعال نظیر: حلیم، غفور، رحیم و اسماالحسنی دیگر و همچنین عبارات گهربار لااله‌الاالله محمدرسول‌الله و آياتی از قرآن بر آن نوشته شده است.

این گورستان و مسجد و مقبره معروف و بسیار قدیمى ‌(شیخ برخ) که ساختمان اولیه آن را به قرن اول هجری نسبت مى‌دهند، در روستای کوشه قشم که در حدود 40 کیلومتری غرب قشم واقع شده است قرار دارد.

در اطراف مسجد و مقبره معروف و بسیار قدیمى ‌(شیخ برخ) که ساختمان اولیه آن را به قرن اول هجری نسبت مى‌دهند، در روستای کوشه قشم که در حدود 40 کیلومتری غرب قشم واقع شده است قرار دارد.

در اطراف مسجد و مقبره، گورستان وسیعی قرار دارد که هنوز اهالی جزیره درگذشتگان خود را به آنجا تشییع و دفن مى‌نمایند.

در گورستان روستای کوشه قبرهای بسیاری با قدمت فراوان ـ بیش از هزار سال ـ دیده مى‌شود که کنده‌کاری‌هاى روی سنگ‌ها و تشابه و یکنواختی از نظر دست خط عربی و کوفی و نوع تراش سنگ‌ها و اعتقادات دینی که از نوشتار آنان بر سنگ‌هاى قبور مشخص است حکایت از زمان فتح جزیره به دست امیران رسول گرامى اسلام در عهد خود حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله و سلم دارد. در ‌اين گورستان نیز دو تن از علمای بزرگوار و فاضل از خاندان کمال که اجداد آنان به نام‌هاى سعید، نورالدین، علی و احمد در اطراف روستای کردوای قشم مدفون‌اند. در ‌اين قبرستان با قدمت نزدیک به دویست سال که پدر و پسر و از بنیانگذاران مدرسه علوم دینیه روستای بند حاجعلی هستند مدفون گردیده و بر لوح سنگی ضمن وصف شایستگی‌ها و صفات نیکوی آنان به عنوان عالمى ‌برجسته و دانا به مسائل دینی و ارشادکننده مسلمین و سبقت گرفته‌اى نمونه در تقوا به ذکر تاریخ وفات آن پرداخته شده است.

در گورستان کوشه وجود قبوری که سنگ‌هاى استوانه‌اى کنده‌کاری (توخالی) با نوشته‌هاى قرانی (آیه الکرسی) و در دو طرف آن با طرح‌هايی از گل و ستاره و حاشیه چینی زیبا و با طرح‌هاى درهم به نام خداوند متعال و حضرت و امام علی(ع) و نام مبارک امامان با قدمت بیش از هزار سال تاکنون در‌اين روستا پابرجا مى‌باشد و قبوری نیز شبیه آن در روستای گربدان با قدمت 600 ساله و در روستاهای همجوار توریان، تم سنیتی، رمکان، جی‌جیان ـ همگی برخوردار از یک نوع خط و نوع جنس سنگ بوده و حکایت از وجود گروهی از حجاران (سنگ‌تراشان) معروف در زمان ورود فرماندهان رسول اکرم (ص) به جزیره داشته که در محل مسجد برخ آتشکده زرتشتیان وجود داشته است. آنچه امروزه در کتاب خليج فارس و نوشته‌هاى داخل مسجد که بر لوح‌ها و کتیبه‌هاى مانده است حکایت از فتح جزیره در خلال سال‌هاى هشتم و نهم به امر رسول خدا(ص) به دست عمروبن العاص ثقفی استاندار بحرین و یا به نوشته عالم فاضل و سرشناس مدیر و مدرس علوم دینیه صالحیه رمکان جناب‌الشیخ محمد شریف صالحی رمکانی رحمت‌الله علیه که در نتیجه تحقیقات و مطالعات بیشتر کتب دینی از جمله کتاب مروج‌الذهب فتح جزیره را به عهد رسول‌الله مربوط دانسته و تخریب آتشکده زرتشتیان در روستای کوشه و ساخت مسجد را توسط امیر و فرستاده پیامبر (ص) به نام عمروبن‌العاص مى‌داند و به دنبال آن با ورود اصحاب رسول خدا و صالحان و شایستگان به ‌اين جزیره نور اسلام تا دورترین روستا‌ها و سواحل و بنادر قشم تابیدن گرفت و همه زوایای تاریک را روشن نمود و در طول سالیان بعد مساجد دیگری نیز برای پرستش خدواند یکتا به جای معابد و زیارتگاه‌هايی همچون مهر، میترا، و ناهید در‌اين جزیره ساخته شد و آثار و ادیان گذشته در طی قرن‌هاى متمادی زدوده و یا به صورت قدمگاه‌هاى پراکنده با نام‌هاى اسلامى ‌درآمد.


لازم به یادآوری است که لوحی توسط شیخ محمد شریف صالحی رمکانی عالم فاضل و مدیر و مدرس مدرسه صالحیه رمکان رحمت‌الله که ترجمه‌اى از کتاب مروج‌الذهب به تاریخ سال 1382 محرم‌الحرام مى‌باشد، در مسجد برخ در روستای کوشه و مدرسه رمکان و همچنین بنا به اظهار فرزند محترم وی جناب احمد امین صالحی رمکانی که جانشین پدر بزرگوارشان مى‌باشد ‌اين لوح در موزه سعدآباد تهران نیز در معرض دید عموم قرار دارد


شرح اين لوح که به قلم جناب شیخ صالحی تحریر یافته چنین است:

(فصلی مختصر پیرامون جزیره قشم و بدو افتتاح ‌اين جزیره) سیاح کبیر و مورخ شهیر ابوالحسن علی‌بن‌الحسین مسعودی که از فرزندان عبدالله بن‌مسعود رضی‌الله صحابی بزرگ رسول خدا(ص) مى‌باشد در کتاب معروف خود به نام مروج‌الذهب که در حدود سنه 330 هجری قمری چیزی در حدود 1093 سال قبل در قسم جغرافیا در جلد اول صفحه 91 تألیف یافته آنجا که از خليج فارس و بحر فارس سخن مى‌گوید راجع به‌اين جزیره چنین مى‌نگارد:

”در‌اين خلیج بعد از جزیره اولی جزیره‌اى است به نام جزیره لافت که به جزیره بنی کوان معروف است. ‌اين جزیره به دست عمرو بن‌العاص رضی‌الله عنه فتح شده و مسجد او تا ‌اين وقت (یعنی زمان مؤلف) در آن موجود است و در ‌اين جزیره بسیاری از مردم ساکنند و قریه‌ها و آبادی‌هاى متصل دارد و نزدیک‌اين جزیره جزیره‌اى است به نام هیجان (یا هنگام فعلی) و از ‌اين جزیره ارباب کشتی‌ها آب را حمل مى‌کنند.“

و نیز در کتاب سیرت و غزوات رسول اکرم صلی‌الله علیه و اله سلم آمده که رسول خدا(ص) در سال هشتم هجرت یعنی بعد از فتح مکه نامه‌اى به عنوان پادشاه عمان که در آن زمان شهر (دبا) عاصمه و پایتخت عمان بود نوشت و به همراه عمروبن‌العاص فرستاد تا او را به دین اسلام دعوت کند. عمربن‌العاص آمده و نامه و سفارش رسول اکرم(ص) رسانید. پادشاه پس از مکثی و مشورتی اسلام را پذیرفت و به احکام خدای عزوجل و رسول خدا صلی الله علیه و آله گردن نهاده و صدقات و زکات قلمرو خود به عمربن‌العاص تسلیم نمود و باز در کتب سیرت آمده که رسول اکرم (ص) در سال نهم عمربن‌العاص را بر عمان و سرزمین مفتوحه به دست وی فرمانروا و او را عامل خود گردانیده است و او تا زمان رحلت رسول اکرم(ص) که دو سال بعد واقع گردیده در آن دیار بوده است.

از ‌اين تحقیقات و تقاریر به خوبی واضح است که فتح جزیره قشم در خلال سال هشتم و یا نهم هجری بود که فرستاده پیامبر در ‌اين منطقه حاکم بوده است و آنچه در بالا از مسعودی نقل شده موید‌اين است و کاملا با واقعیت منطبق مى‌باشد به آنچه یاقوت حموی در کتاب معجم‌البلدان نوشته و فتح جزیره را به دست عثمان بن ابی‌العاص ثقفی نسبت داده است.

بنابراین، جزیره قشم کنونی یا کشم سابق و یا جزیره بنی کاوان و لافت اسبق زمانی به دین اسلام مشرف شده که خود صاحب رسالت صلی الله علیه و آله در قید حیات بوده است و مى‌توان حدس زد که مسجد کوشه (مسجد برخ) که از لوحه آن به خوبی واضح است که در سال 244 هجری تجدید بنا یافته و مسجدی را که مسعودی بدان اشاره کرده همان مسجد عمروبن‌العاص(رض) مى‌باشد چه تجدید بنا پس از تاسیس است اگرچه‌اين حدس نمى‌تواند و در تعیین خود مسجد عمروبن‌العاص قاطعیت داشته باشد.

گورستان‌هاى محلات قشم
1 ـ قبرستان سید مظفر:
ابتدا در مرکز شهر قشم وجود داشت. بعد از خیابان کشی و ساختمان مدرسه، به نقل از آقای نوربخش نویسنده کتاب خليج فارس، قبرستان سید مظفر تسطیح شده و قسمتی جزء خیابان و پیاده‌رو و بقیه هم در حیاط و زیر بنای مدرسه قرار گرفت و امروز آنچه مى‌بینیم در محل قدمگاه در بهشت زهرا زیارتگاهی گنبدی شکل است که با همت سازمان منطقه آزاد قشم و معتمد ین شیعه تجدید بنا شده است.
2 ـ قبرستان گور فرنگی:
که در جنوب خور کولغان قشم قرار دارد و در روزگاران پیش مدفن انگلیسی‌ها و پرتغالی‌هاى ساکن جزیره بوده است که جسد ویلیام بافین دریانورد و کاشف معروف و دو نفر دیگر از سربازان انگلیسی که در سال 1031 ه‍. ق در جنگ بین سپاه امامقلی و فرمانده معروف شده است در‌اين مکان مدفون است. ‌اين گورستان قدمتی 392 ساله دارد.
3 ـ گورستان محله مسنی (Mesiny):
سالخوردگان قشم قدمت ‌اين گورستان را بین 400 تا 500 سال مى‌دانند. در گورستان مسنی قبور مردان معروفی چون شیخ حاج رمضان که قبرش جلوی خانه حاج عبدالفاتح کریمى ‌قرار دارد و مردم به زیارت آن مى‌روند فاتحه مى‌خوانند و نذر مى‌کنند و بخور مى‌سوزانند و روی قبر نقل و بادام مى‌ریزند وجود دارد.
از قبور معروف دیگر در‌اين گورستان قبر شیخ قاسم اسنوی است. مى‌گویند او مردی فقیه و حافظ قرآن بود. مردم سرقبرش مى‌روند و فاتحه مى‌خوانند.
4 ـ گورستان کولغان:
این گورستان در خارج از شهر قشم و بر سر راه درگهان و روی کوه معروف به کولغان قرار گرفته است. در بالای تپه‌هاى کولغان، آثار خانه و معبد و برج و غیره وجود داشته است که همه بر اثر باران و تابش آفتاب و نیز دستبرد به مصالح ساختمانی به تدریج از بین رفته است.
5 ـ قبرستان توریان:
در گورستان روستای توریان قشم نیز یک قبر قدیمى‌به شکل قبور روستاهای کوشه و گربدان و با همان دست خط کوفی و عربی وجود دارد که بر روی‌اين قبر اشعاری در وصف رسول گرامى ‌اسلام(ص) و در مدح امام علی و وصف جوانی به شیوه رادمردی حضرت علی(ع) بر روی سنگ قبر کنده‌کاری شده است و در انتهای سنگ قبر در سمت پای مرده‌ايه قرآن ـ کل شی‌هالک الاوجهه ـ بر روی سنگ قبر کنده‌کاری شده است که قدمت ‌اين قبر مربوط به زمان همان حجاران (سنگ تراشان) معروف در حدود 1000 سال قبل مى‌باشد.
دیگر قبرهای توریان:
با مراجعه به امام جمعه محترم توریان حاج آقا عبدالخالق توریانی، یادداشت‌هايی از قبوری که دارای قدمت بودند دریافت شد و وی زمانی را که تاریخ آن قابل خواندن بوده یاداشت نموده است. با گذشت زمان تاریخ آن قبور بر اثر عوامل فرسایشی از بین رفته و بدین صورت با همت‌ايشان اطلاعاتی در زمینه قبور قدیمى‌در گورستان به دستمان رسید که از جمله قبوری با نام‌هاى:

ـ شیخ محمدبن شیخ‌الشهید محمد بن شمس‌الدین بن محمد در هفتم رمضان 909 که قدمت آن 514 سال است.

ـ عفره السامى‌بنت نورالدین اول ربیع الثانی 820 ه‍. ق که قدمت آن 603 سال است.

ـ عایشه بنت عبدالله بن محمد بن حسین ذوالحجه الحرام 883 ه‍. ق که قدمت آن 540 سال است.

ـ فاطمه بنت محمد ابن محمود وفات جمادی‌الاخر 907 که قدمت آن 516 سال است.

ـ خالدبن محمد خالد در ماه ربیع‌الاول 823 که قدمت آن 600 سال است.

ـ عبدالرحمن عبدالرحیم 808 ه‍. ق که قدمت آن 616 سال است.

ـ شمس‌الدین، وفات ماه شعبان 907 که قدمت آن 515 سال است.

ـ صالحه بنت تاج‌الدین کمال در رمضان 925 ه‍. ق که قدمت آن 498 سال است.

و قبور دیگری که نوشته‌هاى آن بر اثر باد و باران و عوامل مختلف از بین رفته است.
6 ـ گورستان روستای تم سنیتی(منطقه خرگوشی):
در‌اين گورستان قبور زیادی با دست خط همان حجاران و سنگتراش‌هاى مشابه قبور سایر گورستان‌هاى منطقه که دارای قدمت در حدود 900 سال مى‌باشد وجود دارد که بسیاری از‌اين قبور در زیر خاک است و بعضا گوشه‌هايی از‌اين قبور با فرسایش خاک اکنون مشخص شده است و زیارتگاهی گنبدی و مخروبه نیز در‌اين قبرستان وجود دارد که اطلاعی از شناخت صحیح آن در بین پیران محل نبود، بعضی از پیران منطقه آن را خواجه بو اخیر مى‌نامند، و در متون کتب قشم و خليج فارس نیز چیزی در مورد آن یافته نشده است.

اما با توجه به اطلاعات یافته شده و ثبت تاریخ چند قبر از‌اين گورستان توسط امام جمعه توریان:

ـ قبر مرحوم السعید آقا سلطان سالاری به تاریخ وفات روز شنبه 17 ربیع الاول سال 800 ه‍. ق با قدمتی در حدود 623 سال مى‌باشد.

ـ قبر خانم صالحه بنت خواجه جمال به تاریخ وفات 809 با قدمتی 614 سال مى‌باشد.

ـ قبر سعیده شهیده فردوس مکان با مرور علی کمال به تاریخ وفات ماه جمادی‌الاول 1039 با قدمت 384 سال که اشعاری بدین شرح نیز بر قبر وی نوشته شده است:

الا‌اى خردمند روشن ضمیر **** چو بر خاک ما بگذری پند گیر

که ما را به دنیا دلی شاد بود **** اجل آمد و شادی بر باد بود

قبر شهیده الفردوس مکان حجی مساه بنت محمود در ماه ذیقعده سال 807 ه‍. ق با قدمت 616 سال مى‌باشد. بر روی دو طرف سنگ قرار گرفته بر روی ‌اين قبور‌اياتی از سوره بقره (آیه الکرسی) نوشته شده است و بر سنگ قائم بر روی ‌اين کتیبه اسم آنان نوشته شده و بر بعضی دیگر از‌ اين قبور‌اياتی دیگر از قرآن مانند: و قل الحمدالله الذی لم یتخذ له ولد و لم یکن له شریک فی الملک و لم یکن له ولی من الذل و کبره تکبیرا نوشته شده و با حاشیه نویسی در اطراف آن با کلمات گهربار لااله‌الاالله و محمد رسول‌الله تزیین شده است
7 ـ قبرستان رمکان (مشهور به قبرستان سید عبدالرحیم بزرگ رمکانی)
این قبرستان در کنار حوزه علمیه صالحیه رمکان است که قبور قدیمى‌فراوانی در آن وجود دارد و نوعی نوشته و سنگتراش‌هاى آن نیز شبیه سنگهای قبور تاریخی روستای کوشه ومناطق اطراف است. از جملا قبوری که نوشته‌ها و تاریخ آن مشخص است و به عربی نوشته شده عبارتند از:

1 ـ الموتوفا المرحوم السعید الشهید حاجی سماالدین بن عتاب الدین یب، نوراسه مرقده و فی شهر جمادی الاول به تاریخ سال 949 هجری قمری ـ در یک سمت سنگ‌اين قبر اشعاری‌اين چنین مشخص است.

”الموت کاس و کلی نا س شاربه“

مرگ تشبیه به جامى‌شده که همه مردم از آن جام مى‌نوشند.

والقبر باب و کل ناس داخله

و قبر دری است و تمام مردم از آن داخل مى‌شوند.

قدمت‌اين قبر به چهارصد و هفتاد و چهار سال مى‌رسد.

وفات المرحوم السعید الشهید نوراسه فی مرقدها بی بی رابعه محمد سفاهانی به تاریخ ماه ذیقعده سال 903 ه‍. ق قدمت‌اين قبر پانصد و بیست سال مى‌باشد.

2 ـ قبر فردوس مکان ملا محمد بن داود در تاریخ ربیع الاخر 1044 که قدمت آن سیصدوهفتادونه سال است.

3 ـ عزالدین محمدبن مولانا عبدالرحمن عالی در ماه صفر 909 که قدمت آن پانصد و چهار سال مى‌باشد.

4 ـ قبر عالی شاه بن علی در گذشته در تاریخ دهم ذیحجه‌الحرام سال 903 ه‍. ق که 502 سال قدمت آن است. و قبر بی بی روحه در شهر رمکان جنب مسجد جامع قدیمى ‌در نزدیک منزل مرحوم شیخ محمد شریف صالحی که قدمت آن از تاریخ سال 903 ه‍. ق تاکنون 520 سال است، که ابتدا دارای گنبد بوده و با ورود گروهی در زمان قواسم ـ یا جاسم ـ که از نجد وارد قشم مى‌شوند و مخالف گنبد و آثار قبر بوده‌اند، گنبد‌اين قبر تخریب مى‌شود. همچنین ورود سادات به جزیره در روستای رمکان از ابتدای ورود شاه سیف‌الله قتال جد سید عبد الرحیم معروف با سید بزرگ و فرزندان وی و همچنین سید کمال که در قبرستان داخل شهر رمکان قرار دارد.

به نقل از ”تذکره‌هاشمی“ نوشته مصطفی عبدالرحیم برقان مصطفوی سید قتال در اوایل قرن هفتم ه‍. ق که اوضاع بغداد در اثر حمله مغول و انقراض خلافت عباسیان مردم و منطقه دچار نابسامانی و هرج و مرج گردیده‌اند و عد زیادی از سادات عباسیان و مشایخ علماء دیگر با خدم و حشم و اتباع خود به شهر‌هايی که از فتنه مغول محفوظ بوده مهاجرت نموده‌اند و هر دسته به مکانی متفرق و ساکن شده‌اند. شاه سیف‌الله قتال با عده زیادی از عشیره و اتباع خود بغداد را ترک و از طریق بصره با ساحل‌ايران وارد گردیده، نخست به محل بیابان ساحل خلیج به نام (ماخول) که دارای چند حلقه آب شور بوده وارد مى‌شوند و عشیره سید با حال خستگی و گوفتگی زیاد اصرار مى‌ورزند که آب‌هاى موجود غیر قابل شرب و مردم هم دیگر رمقی برای جابجا شدن در خود نمى‌بینند. لذا با اشاره سید ابوالفضل که‌اين هم از القاب قتال بوده، در همان حوالی چاهی دیگر حفر کرده و به فضل خداوند آب شیرین و گوارا پیدا و موجب خوشی و سرور همراهان گردیده و آن محل شوره زار به منطقه سبزه‌زار مبدل شد و اما بعد از ان منطقه ماخول را به پرچه قتال یاد نمودند و از آن به بعد ساکنان اطراف برای شفای بیماران و گرفتن حاجت آب، آن را مى‌آشامیدند و با خود به جاهای دور مى‌بردند.

سید محمد عمر ابوالفضل معروف با شاه سیف‌الله قتال متولد سال 578 ه‍. ق فرزند سید فخرالدین معلی بوده که در اوایل قرن هفتم هجری به سواحل‌ايران وارد شده و حسب اطلاع از تحقیقات جمع‌آوری شده و اظهارات شیخ احمد امین رمکانی، سید قتال که از اجداد سید عبدالرحیم و سیدکمال از سادات منطقه قشم مى‌باشد وجود قبر آنان نیز از قدمتی بیش از 800 سال برخوردار است و به لحاظ داشتن کرامات به عنوان زیارتگاه برای مردم قشم شناخته شده و مردم به زیارت آن رفته و با نذر کردن و راز و نیاز با خداوند متعال در کنار مزار انسانی صالح شادمان و مستجاب الدعوه به منزل خود باز مى‌گردند.
8 ـ گورستان لافت کهنه با قدمت تاریخی
در اطراف زیارتگاه سیدحسن پسر سیدمنصور در لافت کهنه، قبرستانی وجود دارد که به قول سدیدالسلطنه کبابی، الواح آن مقابر به تاریخ هزار و سیصد و هفتاد و دو و سال هزار و صد و سیزده دیده مى‌شود.

اعتقاد بر ‌اين است که مقابر مسلمانان در لافت، یادگار دستبرد عثمان ثقفی و علاء خضر مى‌(جانشین عثمان در فرمانداری بحرین) در سال شانزدهم هجری، 638 ـ م به جزیره قشم است. در‌اين قبرستان که تابلویی به نام قبرستان دارالمغفره دارد، قبور دارای قدمت فراوانی بوده و تکه سنگ‌هاى نوشته شده قدیمى‌که در حال حاضر شکسته شده و در حال از بین رفتن است و تاریخ آن قابل خواندن و تشخیص نیست، اما به نقل از نوشته‌هاى نویسندگانی چون سدیدالسلطنه کبابی و اسماعیل رایین در کتاب دریانوردی ‌ايرانیان ـ حکایت از قدمتی بیش از 1379 سال دارد. همچنین در قبرستان قدیمى ‌لافت کهنه در منطقه تابه تا که در آنجا زیارتگاه سید شمس‌الدین قرار دارد اطراف آن نیز قبور بسیاری با قدمت فراوان که از نوع سنگ نبشته و کتیبه‌هاى شکسته مى‌توان تشخیص داد وجود دارد که قدمت آن نیز به حدود بیش از هزار سال مى‌رسد.

زیارتگاه دیگری نیز به نام زیارت شیخ‌اندرآبی در روبه‌روی شهر لافت در جزیره کوچک در منطقه جنگل‌هاى حرا قرار دارد که با فاصله 500 متری از ساحل مردم به زیارت آن رفته و برای خود نذوراتی دارند که قدمتی برابر با دو زیارتگاه لافت کهنه و لافت جدید دارد.
9 ـ قبرستان منطقه خربس ـ روبه روی غارهای خربس متعلق به دوره مادها

در ‌اين قبرستان نیز تعداد 3 قبر با سنگ‌های معدنی تراشیده شده به شکل مستطیل با کنده‌کاری و دست خط همان حجاران معروف که در منطقه روستای کوشه و گربدان از خویش اثر زیبایی به جا گذاشته‌اند دیده مى‌شوند. اما به علت قرار گرفتن ‌اين قبرستان در ساحل دریا و تأثیر بیشتر عوامل طبیعی (از جمله شرجی و گرمای خورشید) نوشته‌هاى آن خوانا نبوده و فقط از نوع سنگ و بقیه اثرهای به جا مانده قابل تشخیص است که قدمت آن نیز به حدود هفتصد سال مى‌رسد.

در مناطقی نیز از کناره‌هاى ساحلی یا مکانی‌هايی که برای ساخت و ساز حفاری مى‌شوند اغلب آثاری از سنگ‌هاى قبر با قدمت فراوان یافت مى‌شود از آن جمله سنگ معدنی که در حدود 4 سال قبل در ساحل اسکله بهمن توسط آقای عنایت‌الله شکوری در هنگام حفاری حوضچه اسکله کشف شد که مربوط به سال 1591 میلادی هفدهم ژانویه با قدمت 411 سال متعلق به آنتونیوکوریا (پرتغالی) مربوط به نسل اعقاب مى‌باشد. وزن ‌اين سنگ حدود نیم تن و نیم و به طول 3 متر و عرض 1 متر است که کنده‌کاری‌هايی با حروف انگلیسی و علامت خطر مرگ (اسکلت جمجمه انسان) بر روی آن ‌ايجاد شده و در حال‌حاضر ‌اين سنگ در محل ورودی هتل بین‌المللی قشم به نمایش گذاشته شده است.