مسجد جامع بزرگ شهر هرات پنجمین مسجد جامع بزرگ در جهان می باشد این مسجد جامع بیش از 1400 سال قدمت دارد و مساحت آن به 46760 متر مربع می رسد.
مسجد جامع بزرگ هرات از جمله آثار تاریخی افغانستان می باشد.این بنای زیبا و شگفت انگیز در طول چندین هزار سال قبل از اسلام عبادتگاه آریائی های یکتا پرست بوده است. در سال 29 هجری بعد از گرایش مردم هرات به دین اسلام، این معبد بزرگ به مسجد مسلمانان مبدل گشت.


برای کسی که ساکن هرات نیست مسجد جامع هرات علاوه بر کشش مذهبی کشش های دیگری نیز دارد. هر کسی که بار اول این مسجد را می بیند در نظر اول مبهوت عظمت و معماری این مسجد خواهد شد. نقش و نگارهای پر رنگ و کاشی های معرق هفت رنگ ایوان ها وگلدسته های کاشی کاری شده حتی در نگاه شهروند هراتی نیز جالب وجذاب می باشد.


مسجد جامع هرات یا مسجد جمعه هرات از مسجد‌های كهن و با معماری با ارزش در شهر هرات است كه بیشتر گسترش آن در دوره طلایی عهد تیموریان بوده این مسجد را سلطان غیاث‌الدین غوری در سال 597ه.ق طرح‌ریزی كرده اما موفق به تكمیل آن نشد. جسد وی در سال 1202 میلادی در زیر گنبد پشت ایوان شمالی مسجد مدفون شده است. بنابراین تنها بخش كوچكی از مسجد عهد غوریان درب ورودی جنوبی باقی مانده است تزئینات دوره غوری بعدها زیر كار تزئین دوره تیموریان كه مسجد را با ذوق و سلیقه خود تزئین كرده مخفی ماند كه در سال 1964 كارشناسان آن را بازیابی كردند.


اما بر اثر مرور زمان بخش زیادی از كار پرمصرف تیموریان نیز از میان رفت كه در نوسازی‌هایی كه در سال 1322 شمسی روی مسجد انجام گرفت بخشی از آن بازسازی شد. ساخت مسجد هرات در دوره صفویه پایان یافت. در عهد تیموریان هرات به عنوان پایتخت انتخاب شد نیموریان با جلب هنرمندان، معماران، فیلسوفان، و شعرا در دربار خود رهبری نهضت فرهنگی را بدست گرفتند كه از دوره‌های پردرخشش تاریخ هرات است.


"شاهرخ و همسرش گوهرشاد از پیشتازان دوره اول عصر تیموری به شمار می‌روند حكومت سلطان حسین با یقرا از سال 1468 تا 1506 میلادی اوج دوره طلایی تیموریان به شمار می‌رود.


در بخش شرقی مسجد، کتیبه‌ای از دوره غوریان به خط کوفی فیروزه‌ای بر زمینه خشتی باقی مانده است و در ایوان شرقی داخل مسجد نیز کتیبه گچی نفیسی با زمینه لاجوردی به خط ثلث از دوره ایلخانی باقی است.


هفت سال قبل کار سنگ فرش نمودن صحن مسجد که با وقوع کودتای هفت ثور و شروع جنگ ها نیمه تمام مانده بود از بودجه آبدات تاریخی هرات مجددا آغاز گردید و اکنون برای حفظ، ترمیم و مرمت این بنای تاریخی و عبادتگاه بزرگ اسلامی چهار مهندس، شش استاد کاشی ساز و پنج استاد خوشنویس به وظیفه گمارده شده اند. در نزد مردم هرات روایتیست که گویا کار در مسجد جامع هرات هیچ گاه تمام شدنی نیست و اگر روزی کار مسجد جامع کاملا اکمال شود آن روز قیامت خواهد رسید.