الحمد لله رب العالمين والصلاة و السلام علي رسول الله و علي آله و صحبه و من والاه، اما بعد: از آن جهت که برای بسیاری از علما، مشایخ و سایر مؤمنین در باره مبانی شرعی زکات فطر سؤالات و ابهاماتی وجود دارد.

این امر باعث شد که تعلیل فقهی این فتوا بیان شود که هم عموم مردم به این فتوا قانع شوند و به آن عمل کنند و هم علما و مشایخ با تعلیل فقهی آن آشنا شوند و در اشاعه و عمل به آن کوشا باشند و اگر نظریات و سؤالاتی پیرامون آن دارند با هیأت فتوا مطرح کنند. بین علما در تعامل با نصوص دو روش وجود دارد: گروهی که تعلیل احکام را نمی پذیرند و به فقه نص توجه ندارند و ظاهر نص معیار عمل آنان است و گروهی که توجه آنان به فقه نص می باشد و عمل به ظاهر نص می کنند تا جایی که منجر به حرج ذهنی و عملی نشود و اگر احیانا عمل به ظاهر نص منجر به حرج ذهنی و یا عملی شود، توجه به فقه نص می کنند.

رسول الله صلّی الله علیه و سلّم درمورد اجناسی که به عنوان زکات فطر باید پرداخت شود بر کالاهایی تصریح کرده اند مانند: خرما،کشمش، کشک، گندم و ذرت.

حال سئوالی مطرح می شود که تعیین این اجناس تعبدی و مقصود به ذات است به طوری که عدول از آن ها به چیزهای دیگر جایز نیست؟ و یا تعبّدی و مقصود به ذات نمی باشد و عدول از آنها جایز است؟

نظریه حاکم بر هیأت فتوا این است که تعیین این اجناس تعبّدی نیست و چون در جامعه و عصری که در آن زندگی می کنیم عمل به ظاهر نص مشکل است باید به فقه نص توجه کرد. پس یک سئوال دیگر مطرح می شود و آن اینکه: مبنای تعیین این اجناس از سوی رسول اکرم صلّی الله علیه و سلّم چه بوده است و پیامبر به چه سببی این اجناس را تعیین کرده است؟

جواب هیأت به این سئوال این است که سبب تعیین این اجناس از سوی رسول اکرم صلّی الله علیه و سلّم این بوده است که در آن زمان وجه نقد در نزد اعراب به ندرت یافت می شد و آنان مواد غذایی را ذخیره می کردند، بنابر این اعطای طعام برای دهنده و گیرنده آسان بود. و آنچه که عموم نیازمندان در خواست می کردند مواد غذایی بوده است.

حال اگر به جامعه و عصر خود نظری بیفکنیم به وضوح در می یابیم که آنچه مردم ذخیره می کنند و دادن و گرفتن و مصرف کردن آن آسان و به راحتی انجام می گیرد و مورد درخواست قشر ضعیف جامعه است پول است نه طعام.

بنابراین با توجه به فقه نص،آنچه باید به عنوان سر فطر تعیین گردد، پول است نه طعام.

از طرف دیگر رسول اکرم صلّی الله علیه و سلّم مقدار سر فطر را یک صاع که نصاب محصولات کشاورزی می باشد تعیین کرده است زیرا که نصاب محصولات کشاورزی 5 وسق می باشد و هر وسق 60 صاع است که در نتیجه 300 صاع می باشد.

هیأت فتوا هر ساله این مبنا را مدّ نظر قرار می دهد و نصاب پول را به عنوان سر فطر به ازای هر نفر تعیین می کند.

در ضمن از نظر هیأت، مردم به دو قسم توانگر و غیر توانگر تقسیم می شوند:

توانگر کسی است که که در هنگام وجوب زکات فطر (غروب شب عید فطر)، مالک نصاب پول و یا به اندازه آن ذخیره داشته باشد. برای این افراد زکات پول واجب است.

و کسانی که در هنگام وجوب زکات فطر مالک نصاب پول نیستند و یا به اندازه آن ذخیره ندارند، غیر توانگر شناخته می شوند. از نظر هیأت، زکات فطر بر اینان واجب نیست امّا به جهت رعایت مذهب امام شافعی (رحمة الله علیه) و برای این که مردم عادت به انفاق بکنند هیأت تشویق کرده است که 2/5 یا 3 کیلو برنج شخصاً یا با دادن وکالت به غیر پرداخت کنند.


چگونه زکات فطر بدهیم؟ كيفيت پرداخت زكات فطر:

هيأت فتواي شوراي عالي مدارس اهل سنت جنوب ايران در سومين نشست خود مسايلي را مورد بررسي قرار داد از جمله كيفيت پرداخت زكات فطر و مقدار آن، كه در اين مورد پس از تبادل نظر و مشورت تصميم زير اتخاذ گرديد:

هيأت فتوي در اين مسأله چنين رأي داد كه با توجه به استقبال فقراء از كمك نقدي به جاي طعام و نيز با توجه به رأي بسياري از علماي مذاهب اسلامي مبني بر جواز پرداخت نقدينه به جاي مطعومات ترتيبي داده شود تا هيأتي جهت دريافت وجوهات تعيين و به صلاحديد خودشان و شرايط مقتضي در محل و رعايت هر چه بيشتر اصول مذهب نسبت به تهيه مواد غذايي مورد نياز و يا توزيع نقدينه بر فقرا با قيد وكالت اقدام نمايند و در صورتي كه تشكيل چنين هيأتي مقدور نباشد افراد، خودشان اقدام به پرداخت فطريه بر يكي از دو وجه فوق نمايند.

...................................
هیئت فتوای اهل سنت جنوب