الحمدلله و کفی و الصلاة و السلام علی المصطفی و علی آله و صحبه و من اهتدی.

اما بعد... یکی از مسایلی که در اعتقاد فردی و جماعی انسانها دخیل است و تأثیر بسزایی در اراده و اختیار انسان می گذارد مسأله توسل است .

توسل یعنی گرفتن وسیله جهت رسیدن به مقصود (طلب الوصول إلی الغایة المقصود) .

در توسل شخص با اعتقاد و باور خود به اینکه آنچه که به آن متوسل می شود تأثیر مستقیمی جهت رسیدن به مطلوب او دارد تمام سعی و تلاش خود را نسبت به آن مبذول می دارد. پس توسل جزئی از اعتقاد و باور انسان است که هرگاه در قلب او جا گرفت مانند سایر مسائل اعتقادی کندن و جدا شدن از آن بسیار سخت است .

جایگاه توسل بیشتر در توحید الوهیت خدا نمود پیدا می کند لذا در مورد آن باید بسیار دقت نمود تا از مسیر و خطی که انبیاء در مورد توحید الوهیت ترسیم کرده اند پا فراتر نگذاشت و به سرنوشت ملحدین و مشرکینی که در مقابل انبیاء قرار می گرفتند دچار نشد لذا لازم است که توسل براساس آنچه که شرع به آن اجازه داده صورت گیرد چرا که اصل در توسل ممنوعیت هر نوع توسلی است مگر آنچه که شرع به آن اجازه داده و در شرع مورد تائید قرار گرفته است.

انواع مختلف توسل مشروع:

1- توسل به خدا با عمل صالح

مقصود حقیقی خداست و هدف از تمام اعمال جلب رضای اوست و همه ی عبادات وسیله ای هستند برای تحقق این مقصود (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ ) همه ی مفسرین از صحابه و تابعین و خلف منظور از وسیله را قربة وعمل صالح می دانند.

مثال بارز آن داستان سه نفر از بنی اسرائیل است که در غاری گرفتار می شوند و هر کدام با توسل به عمل صالحی که انجام داده اند باعث کنار رفتن صخره از در غار می شوند و نجات می یابند. این داستان در حدیث صحیحی که از رسول الله نقل شده آمده است.

و مانند: اللهم إنی أسألک ببر والدی أن توفقنی لبر أولادی بی

2- توسل به خدا با دعای شخص صالح زنده ای که امید اجابت دعای او هست

مثال بارز آن توسل شخصی که از کم بارانی به رسول خدا شکایت می کند و از او می خواهد که دعای باران کند و همچنین توسل عمر به عباس برای استسقاء .

3- توسل به خدا با أسماء عام خدا

مانند: اللهم أسألک بکل اسم هو لک سمیت به نفسک.

( وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا )

4- توسل به اسم خاص خدا برای حاجتی که متناسب آن اسم است.

مانند یا غفور اغفر لی ـ اللهم إنک عفو تحب العفو فاعف عنی

اما اللهم یا شدید العقاب اعف عنی نامناسب است.

5- توسل به خدا با صفات خاص و عام خدا

مانند: أعوذ بعزة الله وقدرته من شر ما أجدر و أحاذر

اللهم إنی أسألک بأسمائک الحسنی و صفاتک العلیا

6- توسل به خدا با أفعالش

مانند اللهم صل علی محمد و علی آل محمد کما صلیت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم

7- توسل به خدا با ایمان به او وایمان به رسولش

( رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ )

8- توسل به خدا با حال داعی

( قَالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَاشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْبًا وَلَمْ أَكُنْ بِدُعَائِكَ رَبِّ شَقِيًّا )

9- توسل به خدا با ابراز محبت خود به رسول او

مانند: اللهم إنی أسألک بإیمانی برسولک و بالمحبة لرسولک

در توسل به جاه و مقام پیامبر نزد خدا یا ذات پیامبر اگر این ایمان و محبت تقدیر شود درست است مانند اللهم إنی أسألک بجاه النبی أن تغفر لی خطیئتی.

..............................................................................
نویسنده: شیخ محمد تشیخ (مدرس مدرسه علوم دینی اسماعیلیه)