مسجد«ملک فیصل» یکی از بزرگترین و زیباترین مساجد جهان است که در «اسلام آباد» پاکستان در جنوب آسیا واقع شده است. این مسجد سمبل معماری و مهندسی بی نظیری است که زیبایی آن چشم را مجذوب خود می کند. مساحت مسجد شاه فیصل به پنج هزار متر مربع می رسد و برای ٣٠٠ هزار نمازگزار ظرفیت دارد. جرقه ساخت مسجد سال ١٩٦٦ میلادی زمانی که شاه فیصل بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان از اسلام‌آباد بازدید کرد، زده شد.


سال ١٩٦٩ میلادی مسابقه‌ ای بین‌المللی در سطح معماران مسلمان برگزار شد و در این مسابقه معماران ١٧ کشور، ٤٣ طرح را برای ساخت مسجد پیشنهاد دادند و پس از ٤ روز بررسی، طرح پیشنهادی «ودات دالوکای» معماری از کشور ترکیه پذیرفته شد. عملیات ساخت مسجد سال ١٩٧٦ میلادی آغاز شد و عربستان مبلغ ١٣٠ میلیون ریال سعودی را برای ساخت مسجد در نظرگرفت. ساخت این مسجد در سال ١٩٨٦ میلادی به پایان رسید و به عنوان دانشگاه بین‌المللی اسلامی مورد استفاده قرار گرفت.


از آنجایی که «شاه فیصل عبدالعزیز» سرمایه‌گذار اصلی و بانی ساخت این مسجد بود این مسجد و خیابان مجاور آن پس از به قتل رسیدن وی در سال ١٩٧٥ میلادی به همین نام به ثبت رسید. از ویژگی های منحصر بفرد این مسجد، آن است که مسجد فاقد گنبد بوده و گنبد آن به شکل خیمه یا چادر طراحی شده است. سالن نمازگزاران به شکل مثلث و چهار مناره اطراف آن به شکل مدادهای باریک قرار گرفته اند و ورودی مسجد لوسترهای بزرگ قرار دارد و دیوارها با موزاییک‌های زیبا پوشیده شده و خطاطان مشهور پاکستانی به خط کوفی آن را نوشته و طراحی کرده اند. به این ترتیب می توان گفت که این مسجد پلی بین معماری سنتی عربی، ترکی و مسلمانان پاکستانی است.


ورودی اصلی مسجد از شرق با یک حیاط با مسجد مرتبط می‌شود. فواره‌های بزرگ در محور این ورودی، بر روی یک سکوی بلند قراردارد. نماز خانه اصلی برای ده هزار نفر، نماز خانه بانوان برای یک هزار و ٥٠٠ نماز گزار ظرفیت دارد که درست در بالای ورودی واقع شده است. حیاط مسجد برای چهل هزار نفر ظرفیت دارد و یک سکو برای ٢٧ هزار نفر و رواق‌هایی که برای ٢٢ هزار نفر ظرفیت دارند. علاوه بر این محوطه‌های سبز می‌توان به عنوان فضاهای عبادی در فضای باز برای دویست هزار نفر مورد استفاده قرار گیرند.


نمازخانه اصلی بر مبنای یک پلان مربعی به طول شصت متر است و به‌ جای استفاده از گنبدهای سنتی که معمولاً در مساجد به کار گرفته می‌شوند با یک پوسته بتونی پخ‌دار هشت وجهی که جلوهای از یک خیمه بیابانی را به نمایش می‌گذارد، پوشش داده‌ شده ‌است. ارتفاع پوسته سقف به چهل متر می‌رسد و روی چهار شاه تیر بتونی بزرگ قرار دارد. این پوسته یک شاهکار مهندسی دقیق و حساب ‌شده‌ است و به صورت سازه فضایی و متشکل از قالب‌های بتنی مثلثی شکل دیده می شود.


فواصل شیشه ‌دار ما بین قاب‌ها، نور طبیعی را به داخل سرسرای اصلی مسجد هدایت می‌کند و ارزشی معنوی به فضای داخلی می‌بخشند. سطح خارجی بنا با سنگ مرمر سفید رنگ پوشیده شده ‌است و سطوح داخلی با طرح‌های موزاییکی آراسته شده‌ اند. دیوار قبله در نمازخانه اصلی مسجد با کاشی‌های لعاب داده ترکی در رنگ‌های آبی طلایی مزین شده‌است. در نمازخانه اصلی، قابل توجه‌ترین جنبه، تاکیدات عمودی است.


محورهای عمودی که بیشتر به معماری عثمانی شباهت دارد، به گونه‌ای استفاده شده ‌است که امتدادهای افقی اصلی در فضا را که به سمت مکه هستند، شاخص‌تر می ‌کند. در جلوی دیوار قبله، محراب و محور قرار دارد که هر دو توسط یک هنرمند پاکستانی طراحی شده‌ اند. محراب بلند و غیر متعارف این مسجد، یک عنصر معماری تندیس‌وار ساده به شکل یک قرآن مفتوح عمودی است، ولی منبر طرح نسبتاً متداولی دارد. یک چلچراغ زیبای بزرگ در نمازخانه اصلی وجود دارد که در آن از هزتر لامپ الکتریکی استفاده شده‌ است.


در پای دیوار غربی و شمالی نمازخانه اصلی مسجد در فضای بیرونی، استخرهایی قرار داده‌ شده‌ است که باعث می‌شوند جریان هوا به واسطه آب سطح آنها تعدیل شود. همچنین درخشش نوار باریک شیشه‌ای در امتداد طول دیوار قبله در اثر نور غیر مستقیم منعکس‌شده از استخر بزرگ بیرونی و بازتاب آن به فضای داخل، روحی تازه و مضاعف به فضا می‌بخشد. سازه بتونی مسجد، در داخل به رنگ سفید است و کف‌ها از گرانیت براق و صیقلی پوشیده‌ شده‌اند. دسترسی به نیم‌طبقه بانوان از طریق گذرگاهی سرپوشیده فراهم شده‌ است که در آن قطعه‌ای از یک حدیث نوشته شده ‌است: «بهشت زیر پای مادران است».


دالوکای معمار این مسجد، فردی بود که توانست مصالح را با مهارت خاصی به کار گیرد و تأثیرات مطلوبی را بیافریند. شکل تندیس‌وار ساختمان توأم با مدرن بودن آن در کنار نمایش آخرین فناوری‌های سازه‌ای معاصر و عدم استفاده از مصالح محلی موجود نظیر سنگ و آجر، ساختمان را به عنوان نمادی مهم از شهر مطرح ساخته ‌است. دالوکای با مهارت و خبرگی هنری خود، معماری‌ای را خلق کرده است که در آن تکنولوژی مدرن به عنوان راهی برای ارتباط با خدا به کار رفته‌است و نمازگزار را به تفکر و تعمق وا می ‌دارد. گفتنی است، هر ساله شخصیتهای اسلامی و سیاسی بسیاری از این مسجد زیبا و مدرن بازدید می کنند.


.......................
منبع: شبستان